Aanbodgestuurde stad

Gelezen in ‘Red Plenty’ (2010) van Francis Spufford:

Vandaag begint het onderdeel van de minor ‘Cities in Transition’ over Moskou, verzorgd vanuit het Centre for Urban Studies van de Universiteit van Amsterdam. Bijna honderd bachelor-studenten verdiepen zich zes weken lang in de grondige veranderingen die zich op dit moment voltrekken in Groot-Moskou. Als achtergrondmateriaal lezen ze o.a. Francis Spuffords ‘Red Plenty’. Waarom? Omdat Spufford het geloof in een planmatig voorbereide toekomst als geen ander onderuit weet te halen. Zijn in een romanvorm gegoten historisch onderbouwde relaas van de Sovjet-samenleving in de jaren vijftig, begin jaren zestig brengt genadeloos in beeld hoe Russische economen en politici destijds oprecht geloofden dat met behulp van bureaucratie en computers iedere Sovjet-burger als vanzelf voorzien zou worden van alles wat hij nodig had. Steeds efficiënter, steeds overvloediger, maar wel een totale aanbodgestuurde economie. Tegelijk toont hij aan hoe corruptie, cynisme en misdaad bezit namen van het systeem. En het ergste moest toen nog komen.

Adembenemend vind ik de beschrijving van de treinreis naar Moskou, najaar 1963. In de trein zit de directie van een fabriek uit Solovets, Siberië. Het drietal is bijna op de bestemming aangekomen. Ze kijken uit het raam. “Out on the Moscow plain, factory walls rose higgledy-piggledy, first a few and then more and more, unstoppably, as if a sorcerer’s apprentice had been let loose to build industry and had just kept going, a coking plant here and a fractionating tower there, reduction gears here and solvents there, tractors and rifles, lathes and electro-plate, steel and brass and zinc and cement, da da da da-da-da dadadada, the countermanding spell never uttered, until the same sights repeated all the way along the railroad; the same dark clustered silhouettes of chimneys, the same girdered rooflines, the same gridded windows, the same branching tracks of rusty wagons, the same blocks of worker’s flats, with the snow rushing through and between, thick and soft, smoothing to blankness the churned mud and ice from which so many sacks, pallets, drums, bundles were piled. The snow rushed through, the train whirled by.” Wat zei ik? Ook als je in acht neemt dat spoorwegen vooral de achterkanten van steden laten zien, dan nog is dit een mistroostig beeld. Het is alsof Spufford wil zeggen: zo’n stadslandschap krijg je bij een aanbod gestuurde economie.