4’33”

Tijdens het lezen van ‘Where the heart beats’ (2013), de biografie over John Cage, greep ik keer op keer naar mijn eigen boek over visionaire planologie om delen ervan te herlezen. Er was zoveel dat ik herkende. Had ik het boek maar eerder gelezen. De Amerikaanse componist John Cage (1912-1992) verdiepte zich in het Zen boeddhisme en schreef muziek die enorme vrijheid liet en waarin stilte steeds meer naar de voorgrond drong. Het experimenteren en leren mondde bij hem uit in zijn compositie 4’33”. Hij liet het stuk voor het eerst spelen in Woodstock, augustus 1952. Kay Larson gebruikt 250 bladzijden tekst om bij die première uit te komen. Het concert werd een compleet schandaal. Mensen voelden zich bekocht. Mooi hoe Kay Larson de ontvangst en de ontwikkelingen daarna beschrijft. “The basic message of Silence seems to be that everything is permitted.” Maar ook knap hoe hij de onbegrepen compositie uitlegt en in het licht plaatst van het Zen Boeddhisme van de grote Daisetz Suzuki. Pas dan begin je het te begrijpen. Cage: “It opens you up to any possibility only when nothing is taken as the basis.”

Als je je wil niet oplegt aan anderen of aan de dingen, dan schep je een enorme vrijheid, je creëert een geweldige ruimte, ook voor anderen. Pas als je verantwoordelijkheid neemt voor je eigen problemen, kun je werkelijk in verbinding staan met anderen. Daarvoor hoef je niets te doen, geen handen uit de mouwen te steken, geen daadkracht te tonen, “you will simply be yourself.” Planologen zouden zich dit aan moeten trekken. Ze zouden minder hun spierballen moeten laten rollen en veel beter luisteren, vragen stellen, stilte koesteren, niet oordelen, opereren vanuit het niet-weten. “”We observe that 4’33” is always itself, and it’s always wide open to everything. This apparent paradox is actually the piece’s perfection.” Het was ook waarom Cage zo van Satie hield, die hij beschouwde als een soort Zen-meester. Erik Satie hechtte nergens aan, was een onafhankelijke geest, geloofde niet in techniek of methode, drong zich niet op, trok zich niets aan van kritiek, maakte zich niet druk om schandalen. De muziek die hij componeerde beschouwde hij ook niet als kunst. “Satie appears at unpredictable points springing always from zero.” En bij nul, dat is waar het hart klopt. Satie en Cage zijn ook nu nog inspirerend.