We lopen door het Bûtenfjild, even boven Feanwâlden, Fryslân. Via het oude dorpslint van Feanwâldsterwâl bereiken we het fietstunneltje onder het spoor. Daar wacht ons de weidse ruimte. Fel schijnt de zon. De middag begint. Ons pad is van wit beton, veel te breed. Gehelmde fietsers schieten voorbij, veel te snel. Mirella Klomp is hoogleraar Praktische theologie aan de Protestantse Theologische Universiteit in Utrecht. Een jaar lang is ze daarnaast Theoloog des Vaderlands. Ze bestudeert geest en grond. In elke provincie spreekt ze drie mensen over haar thema. Dit is veengrond, nu ja, wat er van over is. Ooit lag hier een hoogveenmoeras, ingeklemd tussen het Drentse keileemplateau en de Friese zeekleigebieden. Om precies te zijn, dit was een oud beekdal. Al in de vijftiende eeuw begonnen monniken hier turf te graven. Nog in de crisisjaren van de twintigste eeuw was in dit dal een ontginnings-maatschappij actief. Resultaat: een laaggelegen vergraven veenlandschap met overal gaten, sloten en poelen, kortom een geruïneerd landschap. Alles draaide hier om poen en gewin; en voor de gewone man was het afzien, ploeteren. Waar de ontginner was uitgeraasd, het geld opgestreken en de bodem vergraven, daar kwam de natuur stilletjes terug. Veel water, bosjes, vissen en vogels verschenen. Maar toen kwam de ruilverkaveling overgewaaid uit Amerika. Friesland liep daarin voorop. In één klap ging alles weer op de schop. Er kon méér aan de grond worden verdiend.
Het resterende veen werd driftig ontgonnen, het water afgevoerd, het land rechtgetrokken. Boeren maakten hun opwachting met steeds zwaardere trekkers en steeds meer koeien. Al snel echter ging het resterende veen oxideren, zo’n veertig ton CO2 per hectare per jaar vloog de atmosfeer in. En de bodem, die daalde verder. Telkens werd het waterpeil voor de boeren verlaagd. Op een gegeven moment kwam het besef dat dit zo niet verder kon. In de jaren negentig werd het beekdal onderdeel van de Ecologische Hoofdstructuur. Boeren moesten worden uitgekocht. Sindsdien probeert het waterschap het water vast te houden. De weilanden langs de randen werden aan It Fryske Gea overgedragen en zijn nu vogelweide. Hier zal ter wille van broedende weidevogels pas na 15 juni worden gemaaid. Boven de Sippenfennen is een breed water teruggekeerd, ongeveer waar vroeger de Houtwielen zich uitstrekten – een langgerekte veenplas die in de ruilverkaveling eerder was gedempt. Over een onverhard pad langs de oeverrand wandelen we terug naar de weg. We passeren een modern bedrijf van een boer die zich staande weet te houden. Over zijn lot wordt nu in Den Haag beslist. Zijn overbuurman is al gestopt en verhuurt kano’s. Wat bezielt de mens en hoe moet het nu verder? Mirella en ik voeren een gesprek over duurzaamheid. Hoe verhouden wij ons tot de aarde op een theologisch verantwoorde manier?
Geef een reactie