Levensader

Vanuit Diever wandelen we naar Appelscha, dat is een afstand van ruim twintig kilometer. Slechts één autoweg moeten we vandaag passeren, de N381 (Emmen-Drachten); verder alleen maar natuur. Dit is Nationaal Park Drents-Friese Wold, met zijn ruim 6.000 hectare bos, heide, stuifzand en beekdalgraslanden een van de grootste en mooiste natuurgebieden van Nederland. Even buiten Diever, op de Heezeberg, woonde ooit de beroemde archeoloog Van Giffen (1884-1973). Zijn onderzoek betrof grafheuvels, terpen en wierden in Noord-Nederland. Na zijn geliefde berg te zijn gepasseerd verdwijnen we in de bossen om er voorlopig niet meer uit te komen. Een monument met de tekst ‘Daar rijz uit stuivend zand en ledige aard een lachend paradijs’ doet onderweg vooruitgang vermoeden. Niets van dat al. Verderop raken we aan het beekdal van de Vledder Aa. Het water staat daar uitzonderlijk laag. Sinds 2014 wordt er gewerkt aan herstel van het vroegere beeksysteem. Dat blijkt geen sinecure. De beek is feitelijk de levensader van het hooggelegen zandgebied, ze beheerst de hele hydrologie. Diepe ontginningssloten uit het tijdperk van het ‘lachende paradijs’ zijn daarom weer gedempt en 204 hectare natuurlijk grasland werd toegevoegd. Toch blijft droogte hier een groot probleem. Heidevelden verschrompelen en vennetjes zakken weg omdat ze in contact staan met het grondwater.

Bij Appelscha is men daarom gestopt met grondwaterwinning. Daar betrekken ze nu hun drinkwater van een nieuwe waterfabriek bij Beilen. Pal langs de snelweg loopt de twintig kilometer lange leiding. Ook op deze manier probeert men verdere verdroging te voorkomen. In 2002 meldde Gabriëlle van Dinteren in Noorderbreedte dat liefst elf projecten onderhanden waren genomen om gebiedseigen, voedselarm water terug te laten keren in de Vledder Aa. Hermeandering van de beek noemde ze daarvan de belangrijkste. Ergens halverwege onze tocht valt ons op dat delen van het voormalige productiebos inderdaad zijn gekapt om het water langer vast te houden. Naaldhout maakt er plaats voor gemengd hout. “Door de uitvoering van alle projecten zal zowel de natuur, de recreatie als de leefbaarheid van het gebied een enorme kwaliteitsimpuls krijgen,” schreef Van Dinteren. Inmiddels zijn we twintig jaar verder. Op het beheer van dit gebied, onderdeel van Natuur Netwerk Nederland, gaat de Nederlandse regering dus straks fors bezuinigen. Als we ‘s avonds in Diever terugkeren, bezoeken we nog even het graf van Van Giffen. Laatste zonnestralen vallen tussen de hoge bomen op zijn sobere, glimmende steen op het stille kerkhof. We bidden er voor de regering.