Moerdijk

Groot nieuws is het, het dorp Moerdijk moet verdwijnen. Reden: het gelijknamige industrieterrein zal worden uitgebreid voor de noodzakelijke energietransitie. In Groningen weten ze er alles van. Daar herinneren ze zich nog hoe de dorpen Oterdum, Heveskes en Weiwerd voor de zeehavenontwikkeling van Delfzijl moesten wijken. Niks nieuws dus. Moerdijk is echter anders. Met de vestiging van het industrieterrein aan het Hollands Diep eind jaren ’60 trilde de jonge Nederlandse ruimtelijke ordening op haar grondvesten. In de Tweede Nota over de Ruimtelijke Ordening in Nederland die twee jaar eerder was vastgesteld, was door de regering helemaal geen zeehaven in West-Brabant voorzien. Het was een initiatief van drie gemeenten in West-Brabant. Toen Shell zich meldde als klant wierp het havenbedrijf van Rotterdam zich op als grote pleitbezorger. Shell wilde er een nieuwe raffinaderij bouwen. In Pernis was juist een kraker ontploft. De oliemaatschappij dreigde zelfs Nederland de rug toe te keren. De druk op de regering was enorm. Wat nou Nota Ruimtelijke Ordening. Moerdijk kwam er. De minister van Ruimtelijke Ordening, Wim Schut (ARP), leed een smadelijke nederlaag.

De jurist Wim Brussaard schreef er later een artikel over. In Planologische kernbeslissingen. Over vorm en procedure van belangrijke beleidsbeslissingen op nationaal niveau (1986) valt te lezen hoe de minister van RO wilde voorkomen dat het debacle van ‘Moerdijk’ zich nog eens zou herhalen. Het motto van de wetgeving destijds was ‘centraal wat moet, decentraal wat kan.’ Veel zaken worden op lokaal niveau door de gemeenten beslist, maar sommige zaken moeten centraal. Het werd de procedure van de PKB – de Planologische Kernbeslissing -, op te nemen in de kersverse Wet op de Ruimtelijke Ordening. Om zoiets in Nederland te regelen was het voor de minister behoedzaam laveren: eerst experimenteren, luidde het; en als het goed werkt neem je het op in de wet. De parlementaire behandeling verliep tergend traag. Pas eind 1985 werd ze tot wet verheven, nadat ze vanaf 1972 was beproefd. En daarna? In 2008 werd ze alweer geschrapt. Het kabinet Balkenende IV vond het niet nodig en delegeerde de verantwoordelijkheid voor goede ruimtelijke ordening naar de provincies. Voor Moerdijk betekent het dat het dorp in de toekomst moet verdwijnen, in plaats van het vermaledijde industrieterrein. Nog gekker: dat is omdat de demissionaire regering-Schoof de ruimtevraag van ‘Powerport regio Moerdijk’ ondersteunt, en niet de bewoners (op de foto: het verdwenen dorp Weiwerd).