Maanpaleis

Gelezen in ‘Maanpaleis’ (1990) van Paul Auster:

Vorige week was ik in New York. Komt het daardoor dat ik in een gesprek met Bart Brands moest denken aan ‘Maanpaleis’ van Paul Auster? De passage die ik zocht kon ik niet vinden. Bij toeval stuitte ik op een andere, even lezenswaardige passage die ik me niet meer goed herinnerde en die gaat over vrijheid. Het betreft de beschrijving door Effing van de figuur van Tesla tegenover hoofdpersoon Fogg. Fogg staat op het punt om de biografie van de oude, bedlegerige en stervende Effing te schrijven. In plaats van bij het begin van zijn leven te beginnen, opent Effing een exposé over Tesla.

Twain Tesla, uitvinder van de wisselstroom, was een bijzondere man die op Long Island, in het dorpje Shoreham, een uitkijktoren bouwde en waar de jonge Effing zich als door een magneet toe aangetrokken voelde. Hij dorst hem nimmer aan te spreken. Slechts eenmaal kruisten hun blikken elkaar. Maar toe gebeurde het. Het was alsof hij dwars door Effing heenkeek, "alsof ik niet bestond." (…) "Voor het eerst van mijn leven besefte ik dat ik niets was, helemaal niets. Nee, daardoor raakte ik niet zo van streek als je zou denken. Aanvankelijk was ik verbijsterd maar toen ik van de eerste schok was bekomen, voelde ik me gesterkt, alsof het me gelukt was mijn eigen dood te overleven. Nee, dat was het niet, niet precies. Ik was toen nog maar zeventien jaar, amper meer dan een jongen. Toen Tesla’s ogen dwars door me heen keken, kreeg ik een voorproef van de dood. Dat benadert meer wat ik bedoel. Ik proefde de smaak van sterfelijkheid in mijn mond en op dat moment begreep ik dat ik niet het eeuwige leven had. Het duurt lang voor je daar achter komt, maar als je het ten slotte weet, verander je innerlijk totaal, je kunt nooit meer dezelfde zijn. Ik was zeventien en opeens, zonder een spoortje van twijfel, begreep ik dat mijn leven van mij was, dat het me toebehoorde en niemand anders."

"Ik heb het over vrijdheid, Fogg. Een wanhoopsgevoel dat zo groot wordt, zo verpletterend, zo catastrofaal dat je geen andere keus hebt dan erdoor bevrijd te worden. Dat is de enige keus, of je kruipt in een hoekje en crepeert."

Spinoza noemt dat "je leven zien in het licht van de eeuwigheid." Ik voel het. Vandaag ben ik jarig.