Op bladzijde 303 komt Auke van der Woud tot zijn punt: het is belangrijk te weten waarom en hoe de weg naar de intensivering van de landbouw werd ingeslagen, “omdat we ons in de huidige tijd soms afvragen of er nog een weg terug is.” Zijn boek ‘Het landschap, de mensen’ (2021) gaat over de snelle en ingrijpende transformatie van het Nederlandse platteland. De ontwikkelingen in de landbouw spelen daarin een belangrijke rol. Diezelfde landbouw verkeert op dit moment in een zoveelste crisis. Toen Van der Woud zijn boek voltooide begon juist de onrust onder de boeren, werden de provinciehuizen bezet, reden de trekkers naar het Malieveld, ging men vlaggen ondersteboven hangen. Zijn boek over de geschiedenis van het veranderende Nederlandse landschap en de mensen die dit teweegbrachten kon op geen beter tijdstip verschijnen, zo is geschiedenis maatschappelijk relevant. Zinderend en gevaarlijk is de zwart-wit foto op het omslag: drie mannen op een oude tractor die het woeste land omwoelen; zie de zon schuilgaan achter dikke stofwolken. Die foto zegt genoeg. Intensivering van de landbouw ligt aan de basis van de problemen. Waarom ging heel Nederland op de schop? Hoe kwam het zover en is er een weg terug? Antwoord: het was een keuze.
Intensivering van de landbouw kwam niet ‘uit de lucht vallen’. Een heel complex van factoren noemt Van der Woud die sturend waren in de ontwikkeling: kunstmest, verkeersinfrastructuur, beheersing van het grondwaterpeil, cultuurtechniek, landbouwwetenschap, landbouwonderwijs, boerenonderwijs en coöperaties, de banken en andere kredietverstrekkers, en de inspanningen van de overheid. Van meet af aan stond exporteren van landbouwproducten voorop. Maar ook: tijd is geld, dus zoveel mogelijk winst maken. Het landschap dat hier uit volgde, duidt Van der Woud aan als ‘tijdbesparend landschap’. Telde Nederland in 1933 900.000 hectare woeste grond, in 1940 was nog 270.000 hectare over. Bijna 800.000 hectare werd vergraven en rationeel heringericht ten behoeve van de landbouw. De productiviteit steeg navenant. In 1996 was die al 33 keer hoger dan in 1880. Toen moest de schaalvergroting nog beginnen. Van de 100.000 bedrijven in 2000 waren er achttien jaar later nog 54.000 over. Als lezer snak je naar adem. Is er nog een weg terug? Die vraag durft de historicus Van der Woud niet te beantwoorden. Ik wel. Ook dat is een keuze.
Geef een reactie