Bescheiden

Groene groei bestaat niet. Tot die conclusie komt Jason Hickel na acht jaar diepgravend onderzoek. In 2012 begon de Londense antropoloog, verbonden aan Goldsmiths University, zich de vraag te stellen of het wel kan. Nu weet hij het zeker: “It’s a comforting fantasy.” Ik lees het in Less is More. How Degrowth Will Save The World (2020). Na het lezen voelde ik me ongemakkelijk. Ook Hickel bepleit een terugtocht. De degrowth die hij voor zich ziet komt neer op een radicale reductie van grondstoffen- en energiegebruik, terwijl inkomen en middelen rechtvaardiger moeten worden verdeeld en mensen bevrijd van overbodig werk. Weg werkdruk. Opgelucht zullen we zijn. “It represents release. It represents an opportunity for healing, recovery and repair.” Is het erg als het bruto binnenlands product daalt? Onder de huidige omstandigheden wel. We zouden al snel spreken van een recessie. Maar indien we de economie anders zouden richten hoeft het geen probleem te zijn. In plaats van op accumulatie van kapitaal zouden we de economie moeten orienteren op welzijn en ecologische stabiliteit.

Technologie gaat ons niet redden. We zullen ons hele gedrag moeten veranderen. Het is niet alleen een kwestie van op tijd het licht en de verwarming uitdoen. De hele economie moet anders, aldus Hickel. Die is expansief en pleegt roofbouw. “Capitalism is a giant energy-sucking machine.” Voor een soort strenge Sovjet-maatschappij hoeven we niet te vrezen; wat juist nodig is, is herstel van de democratie. Directe democratie, wel te verstaan. Kapitalisme en democratie zijn namelijk geen twee-eenheid. Ze staan zelfs haaks op elkaar (sic!). Waarna hij zijn licht opsteekt bij onze voorouders. Nee, dat hoeft niet. Er zijn nog steeds volken op aarde die dicht bij het land leven en die weten hoe je in overeenstemming met de grond een bestaan kunt opbouwen. Zoals de Achuar op de grens tussen Equador en Peru. Of de Chewong in Maleisie. Of de Bedamuni en Kanaks in Nieuw-Guinea. Al deze volken begrijpen hoe alles met alles samenhangt, dat mens en natuur een zijn, hetgeen hen tot grote bescheidenheid aanzet. Ze hebben eerbied voor hun omgeving. Precies datgene wat we op dit moment missen. Daar zit mijn grote ongemak.