Gisteren sprak de burgemeester van Amsterdam de jaarlijkse ‘State of the Region’. Ze bleek oud-ondernemer Ben Verwaayen te hebben gevraagd om advies uit te brengen over de toekomst van de Metropoolregio Amsterdam. Die had voorgesteld om voor de 32 gemeenten, de twee provincies en de vervoerregio binnen de MRA een aparte directie in te stellen, met een bestuur en een algemene vergadering. Alleen zo kan de bestuurlijke samenwerking betekenis krijgen. In ‘Koninkrijk vol sloppen’ (2010) beschrijft historicus Auke van der Woud het begin van stedengroei in Nederland in de negentiende eeuw. Daarin besteedt hij ook aandacht aan het openbaar bestuur. Fijntjes merkt hij op dat de Grondwet van 1848 een einde maakte aan het staatsrechtelijke onderscheid tussen stad en platteland. Dat gebeurde juist op het moment dat de steden begonnen te groeien. Alles heette voortaan gemeente. “Gemeenten met een rijk stedelijk en internationaal verleden waren voor de wet niet belangrijker dan gemeenten met een povere, marginale geschiedenis.” Binnen dertig jaar begon deze politiek van ‘gelijke monniken, gelijke kappen’ zich te wreken. Sommige steden groeiden veel harder dan andere, het platteland liep ten dele leeg. Dit verschijnsel, aldus Van der Woud, bleek structureel.
Ondertussen is de Nederlandse bevolking explosief gegroeid en ligt zelfs versterkte urbanisatie in het verschiet. Tot op de dag van vandaag echter heet alles in Nederland nog steeds gemeente. Annexaties en gemeentelijke herindelingen waren er wel, maar veranderden het stelsel niet wezenlijk, en elke poging tot bestuurlijke vernieuwing strandde. Nu wordt er weer gesmeekt om een Minister van Ruimte. Lieve help. Men kan zich afvragen of het openbaar bestuur wel is opgewassen tegen de verhevigde urbanisatie. Waarom past het zich niet aan? Antwoord: omdat het bestaande staatrechtelijke systeem grote voordelen biedt. De Amerikaanse politicoloog James Scott vergeleek het met een bijenkorf: een geraffineerd bouwwerk van gelijke, gescheiden kamers dat de imker in staat stelt om honing, was en propolis op te vangen, een ordelijk systeem dat uitstekend leesbaar is en vooral een imker die elk jaar precies genoeg honing onttrekt om de bijen te laten overwinteren. Die imker, dat is Den Haag. En de gelijke, gescheiden kamers, dat zijn de gemeenten. Verwaayen noemde het Rotterdamse Havenbedrijf als voorbeeld. Dat acteert stevig en doet ferme zaken. Zoiets wenst hij de MRA ook toe.
Geef een reactie