Een razend interessante recensie verscheen afgelopen zomer in The New York Review of Books. In ‘Landscapes Inside Us’ besprak Robert Macfarlane drie recent verschenen boeken die alle gaan over ons menselijke biokompas. Hoe oriënteren wij ons en hoe navigeren wij mensen door de wereld? M.R. O’Connor, Michael Bond en John Coleman verdiepten zich in deze boeiende problematiek en schreven erover. Het onderzoeksveld, noteert MacFarlane, is omstreden, maar er worden grote vorderingen gemaakt, vooral door evolutionair psychologen en de laatste tijd ook door neurowetenschappers. Geloof het of niet, maar wij mensen beschikken niet over een biokompas zoals dieren daar wel over beschikken. Wij oriënteren ons door elkaar verhalen te vertellen. En juist dat maakt ons zo bijzonder. “Our remarkable navigational ability as a species is closely connected to our ability to tell stories about ourselves that unfold both backward and forward in time.” Dit vermogen om via verhalen waarin verleden en toekomst met elkaar in verband staan ons te oriënteren duidt O’Connor aan als ‘autonoesis’. Het is bij uitstek een ruimtelijk vermogen dat gekoppeld is aan het waarnemen van landschappen, of ze ons nu vertrouwd zijn of juist vreemd. Als we dwars door mensen konden kijken, dan zagen we landschappen, aldus de filmmaakster Agnès Varda. O’Connor: “We are explorers to the bone.”
Toen we tijdens de afgelopen lockdowns allemaal binnen moesten blijven en er op een gegeven moment zelfs een avondklok werd ingesteld, liepen we verdwaasd door onze woning, zonder uitzicht, zonder plan. Dat voelde benauwd en ronduit bedreigend. Bewegen door de wereld is fundamenteel voor ons, en samen plannen maken is daarmee nauw verbonden. Coleman citeert Henry David Thoreau, die verdwalen essentieel noemde om onszelf te vinden en te beseffen bij welke gemeenschap wij behoren. Het is een grote paradox. Macfarlane concludeert hieruit dat wayfinding niet alleen een menselijke vaardigheid is, maar ook een ethiek. “The abilities that are cultivated in wayfinding – imagining things from different viewpoints, moving the mind backward and forward in time, seeing situations from other perspectives, weighting alternatives subtly against one another before making decisions, seeking information from others and giving it freely in return – might be the same abilities that contribute to a resilient, equitable community or polity. If this is wayfinding, then we need it now more than ever.” Het is de essentie van ruimtelijke planning. of beter: planologie is voor ons menszijn essentieel en hebben we nodig om uit de vele crises te komen. Door elkaar verhalen te vertellen waarin verleden en toekomst zijn verbonden kunnen we gezamenlijk door de wereld navigeren, een onzekere toekomst tegemoet.
Geef een reactie