Gisteren werd Amsterdam 745 jaar oud. Nog vijf jaar te gaan en dan viert de hoofdstad zijn 750-jarig bestaan. Er zijn natuurlijk steden die veel ouder zijn, zoals Rome (2000 jaar) of Athene (3000 jaar), en zelfs Utrecht is ouder (900 jaar). We staan er misschien niet van te kijken, maar toch is het heel vreemd. De natuurwetenschapper Geoffrey West viel het ook op. In ‘Scale. The Universal Laws of Life and Death in Organisms, Cities and Companies’ (2017) kwam hij tot de conclusie dat steden de enige organismen zijn die niet sterven. Alle andere – planten, dieren, organisaties – hebben een beperkte levensduur. Er zijn natuurlijk een paar uitzonderingen op de regel, maar steden groeien in principe eeuwig door. En hoe groter de stad, hoe vitaler, want op leeftijd wordt deze steeds innovatiever, welvarender, dynamischer, hij….. verjongt. Dat uiterst merkwaardige gegeven spot met alle wetten die voor alle andere organismen gelden. Dus toen 6000 jaar geleden de eerste steden ontstonden gebeurde er iets raadselachtigs. En deze urbanisatie gaat nog steeds door. Sterker, wereldwijd is sprake van een geweldige versnelling.
West legt het uit. Steden omvatten grote aantallen mensen die voortdurend met elkaar interacteren, ze zijn geschaalde representaties van de structuur van het menselijke brein. Hoe meer mensen, hoe complexer het brein wordt. De vergelijking met het brein is meer dan een metafoor. De fysieke en sociaal-economische stromen binnen steden vormen, aldus West, een niet-lineaire representatie van de geometrie en de stromen in de menselijke hersenen. Hoe groter de stad, hoe sneller de mensen gemiddeld lopen, hoe jachtiger het leven, hoe drukker het verkeer, hoe langer er gewerkt wordt, hoe meer er verdiend wordt, hoe slimmer de mensen. Zeker, steden verbruiken veel energie. Maar per inwoner is het energieverbruik juist gering, althans gemeten aan de verhoogde output is het verbruik veel efficiënter. En naarmate steden groter en ouder worden, neemt deze efficiency toe. Heeft een stad eenmaal een voorsprong genomen, dan houdt ze die vaak decennia vast. Amsterdam was de afgelopen twintig jaar bezig een flinke voorsprong te nemen, maar wordt op dit moment door corona hard getroffen. ‘Social distancing’ en een gedeeltelijke ‘lockdown’ hinderen haar in het functioneren (als brein!). Maar een oude, pardon: vitale, stad als Amsterdam zal het zeker overleven. De vervelende time-out die we nu beleven kan het beste worden benut om ambitieuze plannen te maken. Voor de komende honderd jaar.
Geef een reactie