Een gebiedsproces

Bodemdaling. De ergste van Nederland zie je in Borgercompagnie, zuidwestelijk van Groningen. Sinds 1970 zakte de bodem daar liefst 65 centimeter. Dat is veel meer dan in de veenweidegebieden of rondom Slochteren. Ik wandel er met Jakoba Gräper die me heeft uitgenodigd. Oorzaak van de daling is jarenlange winning van magnesiumzout op een diepte van 1500 meter. In 1972 werd het zout bij toeval aangetroffen toen er met ondergrondse explosies naar aardgas werd gezocht. Shell Billiton vroeg daarop een concessie aan. Daarna werden op vier plekken putten geslagen. Door water in buizen de grond in te pompen wordt het magnesiumzout in verdunde vorm naar boven gespoeld en naar de fabriek van Nedmag in Veendam geleid. Het proceswater – jaarlijks 4 miljoen m3 – is afkomstig van de waterzuiveringsinstallatie bij het A.G. Wildervanckkanaal in Veendam die het betrekt van oppervlaktewater. Het met lood en kwik verontreinigde afvalwater wordt via de Veenkoloniale Afvalwaterleiding (VKA) op de Waddenzee, Werelderfgoed, geloosd. We lopen langs de winningsputten WHC1 en WHC2. Onderweg vertelt Jakoba, die al sinds 1966 in Borgercompagnie woont, hoe het voelt als de bodem onder je woning wegzakt.

De hele procesgang lees ik later terug in de feitelijke informatie die haar bewonerscomite in 2018 aan Provinciale Staten van Groningen overhandigde. Ik vraag haar wat de Staten ermee hebben gedaan. Immers, de zitting waarop haar comite werd gehoord was daags na de ondergrondse ramp van april 2018, toen miljoenen liters pekelwater en diesel in de cavernecluster van Nedmag weglekte. Nog steeds dreigt er gevaar, want de diesel zwerft onverminderd in de weke bodem onder Borgercompagnie. Het Ministerie van Economische Zaken is de concessiehouder, niet de provincie. Nedmag moest van EZ een nieuw winningsplan opstellen. En het waterschap Hunze en Aa’s? Is het nog steeds bereid elke keer het waterpeil te verlagen en stuwen en sluizen aan te passen? Het waterschap wil tot maximaal 80 centimeter bodemdaling gaan. Echter, 1,10 meter wordt uiteindelijk verwacht. De huidige concessie loopt tot 2045 en Nedmag wil nog twee nieuwe putten boren bij WHC1. Bij haar thuis drinken we na afloop koffie. Tijd voor een laatste vraag: wat gebeurt er op termijn met deze belaagde streek waar ondergronds zich elk moment een ramp kan voltrekken? Gräper: binnenkort start de provincie een ‘gebiedsproces’.