Grutto worden

Na afloop van onze wandeling strijken we neer in een eetcafe in Jellum. Daar zit de Friese componist Sytze Pruiksma op ons te wachten. Sytze blijkt naast muzikant ook vogelaar. Van zijn hand is o.a. de theatrale productie Conference of the Birds, uitgevoerd door duizend muzikanten en twintig dansers in 2018 tijdens Leeuwarden Culturele Hoofdstad. Tijdens de maaltijd spreken we over de grutto en het verlies van biodiversiteit op het Friese platteland. Het oude gedicht van Farid ud-Din Attar waarop zijn muziekstuk is gebaseerd, wil duidelijk maken dat we met z’n allen dingen in gang kunnen zetten. Ook het landschap van de grutto kunnen we herstellen. Hij geeft me CD’s mee van zijn muziek. ‘s Avonds vertelt Klaas Sietse Spoelstra over Charles Foster. Eenmaal thuis lees ik diens Being a Beast (2016). Daarin beschrijft de Brit op geestige wijze het landschap zoals achtereenvolgens een das, een vos, een otter, een edelhert en een gierzwaluw dat waarnemen. Er gebeurt iets vreemds. “When we walk into the wood, we share its sensory outputs (light, colour, smell, sound and so on) with all the other creatures there. But would any of them recognise our description of the wood?” Inderdaad, we worden omgeven door een miljoen verschillende omgevingen.

Foster keert alles om. Als we door de ogen van andere wezens zouden kijken, dan zouden we merken hoe abnormaal en saai onze eigen manier van kijken is. De meesten van ons zitten de hele dag achter een scherm. Wat daarop gebeurt ervaren we niet als beelden. Dat is allemaal abstract. Maar ga eens wandelen en merk hoe het je al na honderd stappen duizelt. Er is zoveel te zien. En alles verandert om je heen. Geen wonder dat mensen na afloop van een stevige wandeling heerlijk slapen. Een das ziet vooral contouren, maar hij neemt ook waar via zijn huid, zijn neus en zijn oren. Dat moet overweldigend zijn. Het verklaart waarom dassen nog veel meer en langer slapen dan wij. En zo gaat het maar door. Nee Being a Beast is een verrukkellijk boek en na het lezen begrijp ik waarom Pruiksma en Spoelstra de grutto tot hoofdpersoon kozen en waarom uitgerekend een weidevogel het verhaal vertelt van een uniek Fries landschap dat razendsnel verdwijnt. Kunnen we het tij nog keren? Foster: “If I can become a badger, then there are good reasons to be confident more generally about our autonomy.” We moeten gewoon allemaal een grutto worden.