Eigen leefomgeving

Vier dikke boeken in een cassette drukken ze me in m’n handen. Drie delen en een apart register. Het geheel voelt loodzwaar. Titel: De Ommelanden: een hedendaags historisch reisverslag van de route. Schrijvers zijn Heleen van Baalen en Weiko Piebes. Hij is afkomstig uit Muntendam, zij komt uit Dordrecht. Ze wonen in Zwijndrecht. Ze zijn naar Groningen gekomen voor mijn oratie. Ik ken ze niet. In de binnenzijde van de kaften staan de routes op kaart aangegeven. In het registerdeel staan ze allemaal bij elkaar. Het gaat om liefst 23 dagtoeren door de provincie Groningen. Dag 1 begint in Leek en heeft als einddoel Boerakker. De laatste dag voert over Harkstede en Haren naar Glimmen. Hun project blijkt onderdeel van een veel grotere onderneming, te weten Ontdekking van de Vrije Friezen. De Friezen die wonen tussen het Zwin en de Wezer. Driemaal een week lang trokken ze erop uit om het eerste vestigingsgebied van de Friezen te beschrijven: een week Westerkwartier, een week ten noordoosten van het Reitdiep, een week Oldambt, Veenkolonien en Westerwolde. Dat was in 2017 en 2018.

Zes jaar daarvoor hadden ze de eerste opzet gemaakt. Ik lees het, anderhalf jaar na mijn oratie, en ben verbaasd. Wat bezielt deze twee mensen? Ze schrijven dat ze de geschiedenis van hun leefgebied in kaart wilden brengen. Het werd een uitgebreide literatuurstudie, met daarnaast een persoonlijk reisverslag. Alles wilden ze met eigen ogen zien. “Ervaren doet ondervinden. En het ondervinden doet ervaren.” Wat ik van ze in handen kreeg blijkt alweer het negende reisverslag. De onmogelijkheid van hun gigantische onderneming wordt me stilaan duidelijk. Volledigheid nastreven is ondenkbaar, dat beseffen ze zelf gelukkig ook. Ze wilden het moment vastleggen, schrijven ze, als op een foto. Tegelijk doken ze in de geschiedenis, al deden ze daaruit slechts ‘een greep’. “We realiseren ons dat ook dit boekwerk bij het uitkomen alweer geschiedenis is geworden.” Ontdekken van je eigen leefomgeving is belangrijk. Je laten verrassen. Uiteindelijk kom je bij de vraag: ‘Wie ben ik? En: ‘deug ik wel?’ Daarna sterf je. Sommige mensen laten mooie boeken na.