Wat het eerste opvalt aan de onlangs verschenen Contourennotitie Ruimte van het demissionaire kabinet zijn de vele passages over militaire ruimteclaims. Het ministerie van Defensie laat zich danig gelden. Er wordt zelfs over een oorlog in de Oekraïne gesproken, en dat in een ruimtelijke nota waarop we twintig jaar hebben moeten wachten! Zelfs tijdens de Koude Oorlog was dat nooit het geval; toen was dat departement alleen op de achtergrond aanwezig. Ten tweede is het heel gek dat er geen enkel kaartje in deze regeringsnotitie over ruimtelijke ordening is opgenomen. Wel vijftig bladzijden tekst en obligate foto’s en tekeningen, maar géén verstandig ruimtelijk kaartbeeld of ook maar een kleine vingerwijzing die tenminste geografisch is. Er worden zestien sectorale kaarten in het vooruitzicht gesteld, waarop we nog een jaar moeten wachten. Is deze notitie haastwerk of is ze ingegeven door angst? Kaartjes zijn tegenwoordig immers gevaarlijk. Drie: opvallend is het ontbreken van aanduidingen als Randstad en Groene Hart. Dat is misschien wel het gekste aan deze hele notitie, waarmee het demissionaire kabinet haar Nota Ruimte in het vooruitzicht stelt. Zelfs de Randstad bestaat niet meer. Laat dit even goed tot u doordringen. In plaats daarvan wordt één nieuw ruimtelijk concept ten tonele gevoerd, en dat heet: Heel Nederland.
Let op de militaire taal: “Nederland staat voor een operatie die in omvang vergelijkbaar is met de wederopbouw na de Tweede Wereldoorlog.” Operatie? Nederland is echter voller dan in 1946: “veel is bebouwd en dichtgeregeld.” Heel Nederland moet daarom een bijdrage leveren aan de ruimtelijke opgaven en transities waar we voor staan: niet afwentelen, recht doen aan schaarste en gebiedskenmerken staan centraal. “In Heel Nederland krijgen we te maken met verandering van inrichting van de leefomgeving en verandert het gebruik van die ruimte.” Alleen het accent zal in elke regio anders liggen. Dit klinkt dreigend, bijna als de aankondiging van een spreidingswet voor heel veel vervelende zaken. Elke regio zal de komende jaren de lasten moeten dragen van de transities in de verschillende sectoren: energietransitie, circulaire transitie, transitie landelijk gebied. Er moet ook een ruimtelijk beeld voor Heel Nederland komen, “een integraal, ruimtelijk beeld voor de lange termijn”, maar onze verwachtingen mogen niet te hoog gespannen zijn. Wat Nederland over vijftig jaar betreft zal Den Haag alleen ‘de richting’ aangeven. Een ‘volledig antwoord’ zal niet volgen. “Daar zullen we de komende jaren samen achter moeten komen.” Wie kan hier nou enthousiast over worden? Tekst, vorm en inhoud hebben veel weg van een eenvoudige lesmethode voor aardrijkskunde op de middelbare school. Maar wat mij nog de meeste zorgen baart, is de sectorale inslag. Ruimtelijke ordening is er toch vooral om die sectorale dominantie te doorbreken? Conceptloos is stuurloos. Laten we hopen op een echte vakminister in het volgende kabinet.
Geef een reactie