Toch nog even iets over VPRO’s Zomergasten. De aflevering met rijksbouwmeester Floris Alkemade op 18 juli bevatte een interessant fragment van een documentaire uit 1962 waarin de kunstenaar Constant Nieuwenhuys zijn ideeën rond Nieuw Babylon ontvouwde. We zagen abstracte beelden van maquettes van een imaginaire kosmopolitische stad van de vrijheid waaraan Nieuwenhuys vijftien jaar werkte. Zijn redenering was: in een tijdperk van ruimtevaart en technologie zou de mensheid ongekende vrijheid krijgen. Machines en robots zouden zijn werk overnemen. Mensen gingen spelen, werden creatief. Maar de stedenbouwer, klaagde hij, denkt alleen aan huizen bouwen en aan snelverkeer. Hij vergeet de mens, de vrijheid, de stad als collectieve levensruimte. In de documentaire zien we eerst Nieuwenhuys over het Waterlooplein struinen, stratenmakers bekijken, een vishandel passeren, een glazenwasser ontwijken. Allemaal harde werkers. Onmiskenbaar is dit Amsterdam. Alles oogt volks, afgeleefd en sjofel, ik ruik De Pijp. Wat wil je? Het is 1962. Daarna richt de camera zich op de glanzende maquettes van Nieuw Babylon. Het blijken modernistische, veelal zwevende, van staal en glas gemaakte sculpturen. Prachtig, daar niet van. Maar ze contrasteren met de bestaande stad. Gebrek bij mij aan verbeeldingskracht? Nieuwenhuys, gezwollen: “Niet op planmatigheid, maar op desoriëntatie berust de stad. Het gaat om een voortdurende verstoring van de bestaande orde.”
Alkemade prijst de kunstenaar Nieuwenhuys en zijn grote verbeeldingskracht. Gewone mensen missen dat vermogen. Die schuwen verandering. Die weten niet wat ze willen. Wat jammer is dat. Stel u voor, een wereld waarin we niet meer hoeven te werken. Ik zit op het puntje van mijn stoel om keihard naar de buis te roepen: de toeristen, laten we het over de toeristen hebben! Toeristen zijn immers mensen die tijdelijk niet hoeven te werken. Steeds meer vakantie krijgen we, meer vrije tijd. Dankzij de robots. En wat doen we? We gaan massaal naar de Wallen in de oude binnenstad van Amsterdam! De spelende mens houdt van oude meuk, rommeligheid en gezelligheid en van pretparken, noem het gerust desoriëntatie. De Duitse filosoof Peter Sloterdijk sprak bij de opening van de Vrijstaat Amsterdam in 2009 over Homo Lulu (Homo Ludens Luxurius) als de belangrijkste bouwheer van de toekomst. En wat doet interviewer Janine Abbring? Die begint over 1 miljoen nieuwe woningen bouwen. En Alkemade gaat braaf met haar mee, als een degelijke stedenbouwer uit de twintigste eeuw. Zo eentje waarvoor Nieuwenhuys zijn neus ophaalde. Wat een gemiste kans! En dat voor open doel! En toen moest de avond nog beginnen.
Geef een reactie