‘Waar ben ik?’, het boekje van de onlangs overleden Franse filosoof Bruno Latour, verscheen in 2021. Het bevat belangrijke ‘lockdownlessen voor aardbewoners’ en vormt het vervolg op ‘Waar kunnen we landen?’, uit 2017. Latour was het die me op het spoor zette van het lopen. Niet dat hij wandelen voorschrijft om uit de allesbeheersende klimaatcrisis te komen. Wel gebruikt hij ‘De gedaanteverwisseling’ van Franz Kafka, waar hoofdpersoon Gregor Samsa op een dag wakker wordt en in een grote kever blijkt veranderd, als beeld voor de situatie waarin wij als mensheid in de 21ste eeuw zijn komen te verkeren. Want de klimaatcrisis verandert alles, wijzigt ons hele perspectief. Wie had gedacht dat hij/zij na de lockdown weer gewoon de draad kan oppakken, heeft het mis. Latour schetst een mensheid die tastenderwijs zijn weg zal moeten zoeken in een wereld die allang op zijn grenzen is gestuit. “Ik weet nog dat ik me vroeger in alle onschuld kon verplaatsen, ik nam gewoon mijn lichaam met me mee.” Nu voelt een mens zich voortdurend schuldig: kan hij dit nog wel eten, dat nog wel kopen, nog vliegen, vakantie vieren, een benzineauto rijden? Het monsterachtige ongedierte moet leren zich in krabbengang te verplaatsen en met zijn buren en zijn ouders in de clinch te gaan. “Waar ben ik toch?”
In een krabbengang verplaatsen, dat is wat ik de komende vijf jaar ga doen. Ik zal alle langeafstandswandelpaden in Noord-Nederland gaan belopen en het landschap en de mensen in me opnemen, daarmee het snelwegennet en de spoorbanen bewust links laten liggen. En steeds zal ik de vraag stellen: ‘waar ben ik?’ Misschien kom ik zo een duurzame toekomst op het spoor. Dat toekomstige leven zal niet meer gericht zijn op economische groei – op meer, sneller, comfortabeler, rijker -, maar op gezondheid (gezondheid én welzijn), en dan niet alleen van mensen, maar ook van planten en dieren, water, lucht, bodem. Dat betekent dat ook ik zal moeten landen. Latour: “Waarom zouden we niet liever uitgaan van de plek waar we wonen?” Nou, dat is best lastig. Klinkt toch een beetje als tot stilstand komen en dat vinden onze bazen niet fijn. “Wat ‘de procuratiehouders’ doet huiveren is dat aardbewoners, wanneer ze de Economie verlaten, domweg thuiskomen en terugkeren naar de gewone ervaring.” Zoiets, aldus de filosoof, komt anno 2022 neer op een radicale omkering van waarden. Een revolutie, zo men wil. Latour beschouwt het als een afdalen naar een lager niveau, want realistischer, pragmatischer, materialistischer. “De Natuur die door economen is uitgevonden om er hun berekeningen vrijelijk in te laten circuleren, is niet de Natuur waarin wij leven.” Van de stikstofberekeningen en de uitkoop van piekbelasters zal ik me inderdaad verre houden. Ik ga lopen. Op zoek naar de realiteit.
Geef een reactie