Drie mensen op mijn trage voettocht hadden het boek al genoemd. Ik moest het beslist lezen. De afgelopen maand liep ik het kustpad van Stavoren naar Bad Nieuweschans. Elke tien kilometer wisselde ik van wandelpartner. Uiteindelijk sprak ik vierentwintig mensen, ieder tenminste drie uur. We bespraken alles, ook de boeken die we zouden moeten lezen. Leven in tijden van versnelling gaat over hoe het goede leven te leiden in een wereld waar alles steeds sneller verloopt. In onze laatmoderne tijd draait alles om groei, versnelling en innovatie. Versnelling leidt volgens de Duitse socioloog Hartmut Rosa tot erosie en desintegratie van onze relatie met de wereld, een loskomen van onze fysieke omgeving, met onze directe omgeving gaan we geen intieme relatie meer aan. We nemen genoegen met een jachtige bevrediging, we hebben de neiging ‘te vergeten’ wat we eigenlijk willen doen en wie we eigenlijk willen zijn, druk als we zijn met het afwerken van to-do lijsten. “Eigenlijk ben ik heel anders, maar daar kom ik maar zelden aan toe,” citeert Rosa Ödön von Horváth. Inderdaad, we vinden geen tijd meer voor de zaken die er echt toe doen, er bestaat zelfs het risico van zelfvervreemding: het gevolg is de ‘uitgeputte zelf’, het verstommen van de resonante relaties tussen zelf en wereld.
In het nawoord bij de Nederlandse uitgave schetst Rosa een mogelijke uitweg uit deze verontrustende ontwikkeling. Het goede leven leiden zou immers ons doel moeten zijn. Daartoe plaatst hij resonantie tegenover vervreemding. “Resonantie is de term voor een modus van de relatie tot de wereld waarin het subject en de wereld elkaar wederzijds ‘bereiken’, zodat er een antwoordrelatie ontstaat die transformatieve effecten tot stand brengt, omdat ze de verhouding tot de wereld als het ware vloeibaar maakt.” Noem het zingeving en persoonlijke groei door werkelijk contact met onze omgeving, de dingen, de mensen, het landschap. Dat kan op vele manieren, maar vertragen is een voorwaarde. Tijd nemen voor resonante ervaringen wordt echter steeds zeldzamer. Resonantie-ervaringen vinden doorgaans alleen nog plaats in private enclaves – ‘verlangzamingsoases’ – buiten de stomme dagelijkse praktijk, waardoor ze in de regel eerder lijken op een geforceerde simulatie van resonantie dan op een resonante manier van in-de-wereld zijn. En verder zijn er vooral pathologische vormen van verlangzaming: fileleed, maar ook depressieve aandoeningen. We moeten dus ècht vertragen. Rosa noemt dat ‘intentionele verlangzaming’: een minstens gedeeltelijke economische en politieke vertraging als fundamentele functionele voorwaarde voor de moderne versnellingsmaatschappij. Precies zo zijn mijn voettochten in het Noorden ook bedoeld: wandelen met transformatieve effecten.
Geef een reactie