Drieëndertig jaar werkte de Amerikaanse bioloog Jared Diamond in Nieuw Guinea. De stelling dat het leven in Europa en Noord-Amerika veel beter zou zijn dan elders, is aan hem niet besteed. In Guns, Germs, and Steel (1999) kantelt hij het Eurocentrische wereldbeeld en laat hij de andere werelddelen naar de voorgrond treden. Het resultaat is verbluffend. Vooral in hoofdstuk 14, wanneer hij op liefdevolle wijze de samenleving van de primitieve, egalitaire Fayu nomaden in Nieuw Guinea beschrijft, begin je als Westerse lezer te twijfelen aan de zegeningen van het moderne kapitalisme. En bedenk dan dat nog tot 1500 na Chr. slechts twintig procent van het wereldoppervlak werd beheerst door staten met hun regeringsleiders, wetgeving en complexe bureaucratieën. Het overgrote deel bestond uit rondtrekkende stammen zoals de Fayu, kleine groepen mannen en vrouwen die op zoek waren naar voedsel, primitieve egalitaire samenlevingen zonder duidelijke sociale stratificatie. Migratie te voet was heel normaal. “The band is the political, economic, and social organization that we inherited from our million of years of evolutionary history.” Pas de laatste duizend jaar zijn wij mensen ons op vaste standplaatsen, zoals in en vanuit Europa, gaan vestigen.
De nomadische stammen van Nieuw Guinea vond Diamond intelligenter, alerter, expressiever en nieuwsgieriger naar hun omgeving dan moderne Europeanen of Amerikanen. Ook met vreemde omgevingen raakten ze sneller vertrouwd. “At some tasks that one might reasonably suppose to reflect aspects of brain function, such as the ability to form a mental map of unfamiliar surroundings, they appear considerably more adept than Westerners.” Diamond voelde zich hulpeloos vergeleken bij de nomaden, die zich veel sneller en gemakkelijker aan nieuwe en weinig vertrouwde omgevingen aanpasten. De diversiteit van groepen en culturen, schrijft hij, was in Nieuw Guinea bovendien zoveel groter. Zo begint zijn zoektocht naar het vinden van een antwoord op de vraag waarom wij blanke westerlingen de moderne geschiedenis zijn gaan domineren. Die hele ontwikkeling blijkt volkomen ongerijmd. “The whole modern world has been shaped by lopsided outcomes.” De leefomgeving van mensen was de belangrijkste factor, niet biologie, ras, technologie of politiek. In een interview in De Volkskrant (14 oktober 2000) trok hij zijn bevindingen naar de toekomst door. Als het klimaat door ons toedoen zo snel verandert, dan zullen bepaalde volken en gebieden meer kans hebben om te overleven dan andere. Dat dat Europese of Amerikaanse zullen zijn noemde hij lang niet zeker. Wie loopt en rondtrekt is misschien beter af. “Je moet de kansen grijpen die je geboden worden, want verder zijn we echt helemaal gelijk.”
Geef een reactie