James C. Scott is antropoloog en emeritus-hoogleraar Politicologie aan Yale University. Tevens is hij de auteur van het geweldige ‘Seeing Like a State’ (1998). Op hoge leeftijd schreef hij ‘Against the Grain’ (2017). Ik las het boek, mede om uit te vinden wat je na je pensionering kunt doen. Want ook al duurt het nog even, de vraag kwam bij me op of je na je emeritaat nog in staat bent om jezelf te overtreffen. Maar in de eerste plaats was de aanleiding de huidige opstand van de boeren en hun ageren tegen de Nederlandse staat in het kader van het vermaledijde stikstofdossier. Het lezen van ‘Against the Grain’ leek me daaraan bijzondere diepgang te geven. En dat gaf het. Scott stelt zich de vraag of sedentair leven voor de mensheid nu zo’n grote vooruitgang heeft betekend. Graan verbouwen noodzaakte immers tot het zich vestigen, het aanleggen van voorraden, daarna volgden oorlogen, het heffen van belastingen, de opkomst van de staat, het bouwen van steden. Met andere woorden, graan verbouwen was de wegbereider van het rampzalige Antropoceen waarin we nu leven en dat volgens hem al ver voor de Industriële Revolutie een aanvang nam. Het antwoord wist hij. Dat luidde ontkennend. In het boek onderbouwt hij zijn stelling.
Steeds wees ik mijn studenten in mijn colleges in Amsterdam op het anarchisme van de politicoloog Scott, die ergens in Connecticut schapen houdt op een boerderij en die als academicus ooit begonnen was met onderzoek te doen naar de grootschalige bosbouw in Maleisië. Ecologisch rijke oerbossen werden daar in moordend tempo vervangen door plantages; de bevolking groeide, nieuwe ziektes hielden huis, er ontstonden megasteden. Was deze ecologische ramp de schuld van het kolonialisme, het kapitalisme, van meedogenloze marktwerking? Nee, volgens Scott was het de staat die van dit alles de hoofdschuldige was. Belastingheffing en onderwerping van onderdanen door een deel van de graanoogst op te eisen typeert de staat als fenomeen. Wie nog niet onderworpen was, heette barbaar en werd door de overheid vogelvrij verklaard. De bouw van Brasilia, de nieuwe hoofdstad van Brazilië, stond in ‘Seeing like a State’ symbool van deze knechting door een allesoverheersende staat die daartoe de hele maatschappij leesbaar wilde maken. In ‘Against the Grain’ rekent hij definitief af met deze dominante machthebber. We waren als mensheid beter af toen we nog jager-verzamelaars waren. Het leven was rijker, afwisselender, minder gebonden, vrijer toen de overheid ons nog niet in de weg zat. De boeren van Stroe zouden dit boek eens moeten lezen.
Geef een reactie