Nieuwsgierig sloeg ik afgelopen zaterdag de krant open. Hans Steketee opende met ´’De grote versnelling’ (NRC Handelsblad 3 september 2022). Ik schoof naar het puntje van mijn stoel. Eindelijk. De journalist had het over de polycrisis waarmee de hele wereld op dit moment wordt geconfronteerd en waarbij de ene crisis de andere aanjaagt. Improviseren en pleisters plakken is niet meer genoeg. Wat te doen? Het woord antifragiel viel helaas niet. Er kwam zelfs geen antwoord op de door Steketee zelf gestelde vraag. Omineus sloot deze zijn mismoedig makende analyse af door een versnelling van de geschiedenis die het hele wereldsysteem destabiliseert beslist denkbaar te achten. Nassim Nicholas Taleb deed het wat dat betreft beter. In ‘Antifragile. Things that Gain from Disorder’ (2012) voerde deze eigenzinnige filosoof argumenten aan voor een politiek die profiteert van wanorde en disbalans. “Antifragility has a singular property of allowing us to deal with the unknown, to do things without understanding them – and do them well.” Antifragiel lijkt nog het meest op …. improviseren. Maar dan wel vanuit een heldere visie.
Wij doen precies het tegenovergestelde. Wij grijpen keihard in op basis van eenduidige prognoses. Wij maken systemen liefst ‘lean and mean’, verhogen de efficiency, zijn daar trots op. Wij jagen winsten na, computers rekenen alles uit, tellen op en trekken af, zien niets over het hoofd, wat overblijft is: zoveel procent groei. Taleb: “The economy can get more and more ‘efficient’, but fragility is causing the costs of errors to be higher.” Complexiteit vraagt juist om bescheidenheid en eenvoud en veel ruimte voor het onvoorziene. Iets zou onvoorzien zijn? Dat veronderstelt dat we erkennen dat we deze wereld helemaal niet begrijpen. Maar we doen juist het omgekeerde: we vertrouwen op onze rationaliteit en onderbouwen alles met ‘big data’. Liefst maken we onze rekenmodellen nog ingewikkelder, de asymetrie in de systemen zien we echter niet. Ergens in zijn boek geeft Taleb voorbeelden van gedrag die ons niet helpen, maar die wel dominant zijn: korter slapen zou onze productiviteit verhogen, autorijden zou ons productiever maken dan lopen, zo lang mogelijk leven zou goed zijn. Het is allemaal onzin en het is zelfs gevaarlijk. Taleb: “What I propose is a road map to modify our man-made systems to let the simple – and natural – take their course.” Loslaten dus, en niet proberen te beheersen. Handelen vanuit een gedeelde visie.
Geef een reactie