Ongewis

“Dit boek laat zien hoe omvangrijk en ingrijpend de ruimtelijke metamorfose is geweest. (…) De marktgerichte ruimtelijke ordening is inmiddels vastgelopen in een vastgoedcrisis en nieuwe wegen worden verkend.” We schrijven 2015. De financiele crisis loopt op zijn eind. Het tijdperk van de Vierde Nota Ruimtelijke Ordening is voorbij. De auteurs van De ruimtelijke metamorfose van Nederland 1988-2015 zijn allen afkomstig van het Planbureau voor de Leefomgeving in Den Haag. Hun boek lees ik tien jaar later voor de tweede keer, ditmaal gespitst op ontwikkelingen op het Nederlandse platteland. Over de landbouw schrijven ze in termen van een ‘opvallende slingerbeweging’: eerst grote ruilverkavelingen, daarna de landbouw in de knel want forse overproductie en concurrentie op de grondmarkt, ten slotte internationalisering en herstel. In 2015, als hun boek verschijnt, besluit de politiek juist tot afschaffing van de melkquota. Boeren, aldus de onderzoekers, kopen op grote schaal grond en investeren om een hogere omzet te halen. En dat terwijl de milieudruk van de landbouw toeneemt. De gevolgen noemen de auteurs ‘erg ongewis’. Wat gaat er gebeuren? Schaalvergroting of juist een impuls voor duurzame innovaties?

En dan de grote vraag: kunnen de provincies en gemeenten deze ontwikkelingen verzoenen met de landschappelijke waarden? Tien jaar later zou je een antwoord op die vragen moeten kunnen geven. Op mijn wandelingen zie ik vooral schaalvergroting. De commotie van de afgelopen jaren rond stikstof en natuur wijst overigens in dezelfde richting. De zaak is vastgelopen, de grenzen zijn bereikt. Op dit moment telt Groningen 2478 boeren. In 2015 waren dat er nog ruim 2600, en in 2000 zelfs 4193. In de recente Groningse visie op de toekomst van de landbouw (Landbouwupdate 2022) lees ik over een grotere diversiteit van bedrijfsvormen, aangepast aan de omgeving. “Er ontstaat een meer regionale betekenis door een breder productportfolio wat steeds meer beweegt richting een volhoudbaar duurzaam landbouwsysteem. Waarbij de gezondheid van de bodem een cruciale factor wordt.” Men onderscheidt zeven deelgebieden. Ik herken ze, in alle heb ik gelopen. Maar of ik in zo’n toekomstbeeld geloof? Dan moet er flink worden bijgestuurd en hersteld. Het visiedocument is door de provincie opgesteld voor het Nationaal Programma Landelijk Gebied (NPLG). Inmiddels is dat weer van tafel.