Orvelte

Vandaag spreek ik in De Drentse Heerlijkheid, een oude monumentale boerderij in het historische Orvelte. Men noemt Orvelte een museumdorp. ‘Het is net of de tijd heeft stilgestaan’. Is dat wel zo? In de donkere zaal tref ik circa vijftig ambtenaren van de provincie Drenthe. Hun domein: de Drentse samenleving. Mijn verhaal gaat over de noodzaak van vertragen, de tijd stil te zetten, al was het maar om goed over de toekomst na te kunnen denken. Want die is benard. Als maatschappij zijn we in alle opzichten veel te ver gegaan. We moeten terug. Als voorbeeld van terugwijken noem ik de pandemie. Een groot maatschappelijk experiment, dat was het. ‘Parijs’ hadden we gehaald als we de situatie van de lockdowns hadden doorgezet. Ik haal ook het recente advies van de Raad voor de Volksgezondheid aan. ‘Op de rem!’ schetst het beeld van een hypernerveuze samenleving die zwaar lijdt onder versnelling, individualisme en prestatiedruk. Verbinding, verscheidenheid, vertraging zijn nodig om haar weer in balans te krijgen. Hoe? We moeten terug, de oude situatie herstellen. Net als in het natuur- en waterbeleid moeten we ook de samenleving helen, repareren, herstellen.

Ik had ook Orvelte kunnen noemen. Vanaf 1970 werd het Drentse dorp in zijn oude luister hersteld. Eind jaren ’60 moest er iets gebeuren. Panden stonden leeg, mensen trokken weg, er waren nog 428 bewoners en 28 boerenbedrijven over. Herstel gebeurde nadat burgemeester Louis Lieve een oude Franse kadastrale kaart van Westerbork had gezien. Die toonde de situatie rond 1832. Met Orvelte wilde hij naar die vroegere situatie terug. Door te bewaren en zuinig te zijn zou het dorp weer gaan leven. Storende bebouwing werd gesloopt, het autoverkeer ging eruit, houtwallen in de omgeving werden hersteld. Men ruimde zelfs de Groteweg op die veertig jaar eerder aan de kant van de Zuideres was aangelegd. De drilboor erin! Herstel betekent dus niet niets doen. Ik lees de Cultuurhistorische waardestelling van Orvelte, opgemaakt door Het Oversticht in 2017. De makers zijn enthousiast. “Geen enkel ander Drents dorp is onderworpen aan zo’n duidelijk en omvattend plan als de reconstructie eind jaren zestig van de vorige eeuw.” Het dorp leeft, het gaat Orvelte zelfs goed. Jaarlijks trekt het meer dan 200.000 bezoekers. Wonen, werken en recreëren gaan er uitstekend samen. “Het is beslist geen dorp waar de tijd heeft stilgestaan’.