Promenadologie

Zijn naam: Lucius Burckhardt (1925-2003). De Zwitserse socioloog en econoom ging in 1976 met zijn studenten wandelen in de buurt van Kassel, Duitsland. Hun wandeling begon in het dorp Riede. De studenten moesten de bijzondere kenmerken van het landschap onderweg vastleggen en erover reflecteren. Deze Urspaziergang werd het begin van de Spaziergangswissenschaft, de wetenschap van het wandelen. Later zou ze uitgroeien tot Promenadologie. Het idee van Burckhardt was dat moderne mensen het landschap niet meer kennen en ook niet meer waarnemen, gehaast als ze zijn. Tot de planningswetenschappen wilde Burckhart zijn wandelmethode niet rekenen, eerder waren het de geesteswetenschappen en de kunsten waar hij zijn Promenadologie aan toedeelde. Wat hem aan de methode beviel was niet alleen de landschappelijke waarneming en de esthetische lading, maar vooral de reflectie en het vragenstellen en het feit dat geschiedenis hierdoor naar de voorgrond dringt. Want wie het landschap al wandelend in ogenschouw neemt realiseert zich dat alles geschiedenis is, door mensen ooit werd bedacht. Wat op dit moment vanzelfsprekend lijkt, is dat helemaal niet. Je stelt je meer vragen, wordt nederig, wil alleen toevoegen wat waarde en betekenis heeft.

Ik ontdekte Burckhardt pas na verloop van tijd. Ik was Duitsland en Zwitserland helemaal vergeten. De gerichtheid op de Angelsaksische wereld is ook bij mij te groot. Wat me bevalt aan de methode van de Promenadologie (in het Engels Strollology) is de sociologische invalshoek, die goed toepasbaar lijkt bij ruimtelijke planning en het landschappelijk ontwerpen. Maar tegelijk stel ik de vraag of Burckhardt wel voldoende school heeft gemaakt. Onder planologen is wandelen nog altijd allerminst gangbaar en ook landschapsarchitecten doen er al met al weinig mee. Komt het landschap ooit in de hoofden van de mensen terug? Ik begin het te betwijfelen. Maar Burckhardt had wel gelijk: alleen door het lichaam te bewegen ontstaat bij mensen een ervaring van de ruimte die met puur wetenschappelijke beschrijving eenvoudig niet mogelijk is. Vandaar dat de Abe Bonnemaleerstoel in 2024 een summer school organiseert in Hornhuizen, Groningen, waar studenten en promovendi het wandelen als methode kunnen ervaren en aanleren. Studenten die willen meedoen kunnen hier meer informatie vinden: Walkscapes | University of Groningen Summer Schools | Rijksuniversiteit Groningen (rug.nl)