Puur toeval

Gehoord in de Tolhuistuin, Amsterdam, op 13 april 2015:

De opzet was een soort van DWDD-setting met Ruben Maes als presentator en Zef Hemel als tafelheer. Maes ontving de gasten, Hemel reageerde alsof het niet ingestudeerd was. De gedenkwaardige inspiratiedag van vierde en laatste editie van De Nieuwe Wibaut speelde zich af in Amsterdam-Noord. In de Tolhuistuin kwam alle inspiratie bij elkaar aan de stamtafel van Maes: rector Ilja Klink, consultant Frans Soeterbroek, politica Marijn  Bosman, musicus Corrie van Binsbergen, drie deelnemers van DNW (uit Amsterdam, Delfzijl en Den Haag). In de zaal roerden zich bovendien architect Wouter Valkenier (Hannekes Boom) en ondernemer Frank Alsema (Buiksloterham). Iedereen reageerde op elkaar. Het was een levendig gesprek over improviseren, besturen, politiek bedrijven, samenwerken. Van Binsbergen speelde drie impovisatiestukken. Een dichter sloot de middag af. Er werd gelachen. Mooier kan een praktijkleergang van een gemeente niet zijn.

Van Binsbergen musiceerde liever dan dat ze sprak, zei ze. Maes ondervroeg haar over de kunst van het improviseren, daarbij vervaarlijk zwaaiend met Boutellier’s ‘De improvisatiemaatschappij’. Hoe doe je dat? Hoe speel je dan samen?, drong hij aan. Van Binsbergen kende het boek van Boutellier niet. Na aanvankelijke schroom haalde ze ineens een papier tevoorschijn met daarop de tien principes van het improviseren volgens John Cage (1912-1992). Althans volgens een non die Cage, op zijn beurt, zou hebben geciteerd. ‘s Avonds las ik ‘John Cage and Improvisation – An Unresolved Relationship’ van Sabine Feisst van Arizona State University. Cage had een hekel aan improvisatie, maar was gefascineerd door toeval. Zijn composities zijn ‘toevalsmuziek’. Later, in de jaren zeventig, las hij Thoreau, verdiepte zich in ecologie en politiek en kwam op zijn aanvankelijke aversie terug. Maar, vond hij, het mocht geen sentiment worden. Improviseren moest een ontdekkingsreis zijn. “Improvisation, that is to say not thinking, not using chance operations, just letting the sound be, in the space, in order that the space can be differentiated from the next space which won’t have that sound in it.” Cage verkende de grens tussen wat wel en niet meer gestructureerd kan worden. Precies daarover ging het die middag in de Tolhuistuin.