Ried

We lopen langs de kaatsbaan. Het clubhuis is nieuw. Vindt hij het mooi? Jorris Kingma (29) weet het niet. Tegenwoordig woont hij in Leeuwarden, maar hier in Ried is hij opgegroeid. Hem gaat het om iets anders. Hij wil het pad achter het clubhuis inslaan. Hij wil vertellen over kwelderwallen, het Friese landschap, de Middeleeuwen. Hij schreef er een scriptie over. Hij is milieuhistoricus. We wandelen langs de Rie het dorp uit in oostelijke richting. Hij pakt een kaart. Dit hier is Westergo, om precies te zijn de Bouwhoek, en daar was de Middelzee. Hier vind je zavelige klei. Daarom is het hier akkerbouw. Ga je naar het zuiden, onder Dronryp, dan kom je in het veeteeltgebied. Hij wijst. Rechts in de verte stond ooit een klooster. Weer pakt hij een kaart. Het klooster Anjum, nu twee boerderijen op een terp. Ik zie het. Even later wandelen we over een akker pal langs de terp. Ik glij bijna weg, het is hier glad. De enorme weidsheid van de ruimte overweldigt me. Het is alsof ik op de zeebodem loop. Overal staat water. Achter de winterse buien licht de zon op. Warmte geeft hij niet. Zijn felheid zorgt er wel voor dat ik naar een ets kijk. Elke toren, boom, struik, schuur in de verte steekt in de smalle streep licht scherp af tegen een zwarte horizon. Ik jubel. Zo mooi!

Kingma herkent het. Hij spreekt van awe. We worden overrompeld door de natuur. Dat gevoel krijgen mensen doorgaans alleen in de bergen. Maar wij ervaren het ook op het Friese platteland. Hier boven Franeker kan een mens zich heel klein voelen. Als je maar ver genoeg wandelt en de kou trotseert. Kingma spreekt van nederigheid. De mens stelt niet veel voor. Ik vraag hem waarom hij in Leeuwarden woont. Hij antwoordt dat hij ooit terug wil, maar wat moet je als jonge vrijgezel op dit ontzagwekkende land? Dan begint hij over PFAS. In de Jelsumer Feart en de Lytse Feart, vlak boven Leeuwarden, trof het waterschap giftige stoffen aan. Men mat waarden die respectievelijk negenhonderd (sic!) en tweehonderd maal boven de norm lagen. Het gaat om PFOS, perfluoroctaansulfonzuur. Vermoedelijk is de verontreiniging afkomstig van de luchtmachtbasis. Ik herinner me het gele waarschuwingsbord dat ik vorig jaar augustus op mijn tocht door Jelsum las: ‘let op: verontreinigd water. Zwem niet in dit water, gebruik dit water niet, eet geen vis uit dit water’. Weg awe.