Ritme van het landschap

In 2017 begon hij te lopen. Na anderhalf jaar stopte hij weer. Zijn stukjes over zijn wandelingen door Nederland in de Volkskrant heb ik helaas gemist. Gelukkig is er Caspar loopt (2019). Ook die bundeling van zijn stukjes is trouwens alweer vijf jaar oud. Ja, Caspar Janssen wist het eerder dan ik: “Lopen is de beste manier om grip te krijgen op de omgeving.” Zijn voornemen om te gaan wandelen was geboren uit het idee “om nieuwe vormen te vinden om over natuur en landschap te schrijven.” Hij wilde van de theorie naar de praktijk lopen. Ook wilde hij breken met de journalistiek en zag zichzelf als ‘wandelend contrapunt’. Dus ging ik zijn boek met grote aandacht lezen. En daarbij lette ik tevens op de vorm. Waarover schrijft deze wandelende journalist precies? En hoe vindt hij daarvoor de juiste vorm? Maar vooral was ik nieuwsgierig naar zijn conclusies. Wat heeft hij tijdens zijn voettochten geleerd en wat wil hij ons met zijn boek meedelen? Dus las ik na de inleiding vooral het laatste hoofdstuk, ‘Het ritme van het landschap’.

Afscheid nemen van het wandelen valt een mens zwaar. Janssen is weer terug in Amsterdam bij vriendin en kinderen. Hij verzorgt de plantjes op zijn balkon. Hij leest boeken en denkt terug aan zijn voettochten. In ‘Het ritme van het landschap’ laveert hij tussen pessimisme en optimisme. Het landschap gaat eraan, we plegen roofbouw op onze omgeving, de biodiversiteit verarmt, het beleid zwalkt. Somber is hij. Maar dan heeft hij toch weer hoop. Ditmaal put hij uit een arsenaal bemoedigende voorbeelden die hij op zijn wandelingen is tegengekomen. Het kan dus wel. En nog meer boeken leest hij. Telkens corrigeert hij zichzelf en zoekt hij de nuance. Maar dat valt hem niet mee. Ten slotte is daar de praktijk waarnaar hij op zijn wandelingen zo op zoek was. Hij trekt stevige conclusies: alle grenzen zijn allang overschreden, we moeten een forse stap terug doen. “Het voordeel van lopen is dat je het landschap onderweg geleidelijk ziet veranderen en dat je, als je erop let, de geschiedenis en de logica van het landschap ontdekt.” Zou het helpen? “Volg het ritme van het landschap, de stroomgebieden bijvoorbeeld, neem de bodem als uitgangspunt, het kan het begin zijn van natuurherstel en een landbouw die zowel productief als natuurvriendelijk is.” Maar daar stopt het. Bodem en water sturend? Het ritme van het landschap, dat leidt ons naar de weg terug? Dan zouden we allemaal, net als Caspar, moeten gaan lopen.