Sterrenstad

Franeker boft. Het Friese stadje mist weliswaar een universiteit, maar kan pronken met haar Planetarium. En hoe. Een bezoek aan het achttiende eeuwse kunstwerk in de huiskamer van Eise Eisinga is absoluut de moeite waard. Vandaag is het niet te druk, wel levendig, vooral prettig. De plaatselijke middenstand lijkt er ook wel bij te varen. Ik zie zelfs Planeten bonbons. En vandaag treffen we het extra. Juist deze maand staan vier van de acht planeten zichtbaar aan de einder: Venus, Mars, Jupiter en Saturnus, ‘s nachts zijn ze met het blote oog te zien. Niet dat de vier als sterren licht geven, wel schijnt de zon op ze. Maar dan moet het wel donker zijn op aarde. Tachtig procent van Nederland is echter letterlijk overbelicht. Daardoor kun je een natuurlijke nacht in ons dichtbevolkte land bijna nergens meer ervaren. Steeds vaker is zelfs sprake van skyglow: een waas die de natuurlijke lichtbronnen als sterren en maan verdoezelt. Maar hier bij Franeker in het noordelijke deel van Friesland valt het allemaal nog mee. Al moet gezegd dat de rode obstakelverlichting van de windmolens bij Sexbierum, zo dicht bij de Waddenzee, bepaald hinderlijk is.

Zouden nachtelijke wandeltochten rond Franeker niet een schitterende gelegenheid bieden om de planeten weer te zien en te ervaren? Het zal mensen van heinde en verre trekken die rust en stilte kunnen waarderen. Zo’n Dark Sky Park zag ik eerder bij het Lauwersmeer. De gedachte bekruipt me als ik ‘s middags terugwandel richting Dronrijp. Eenmaal thuis lees ik dat de Rotterdamse kunstenaar Daan Roosgaarde zoiets al eerder had bedacht. In 2021, vlak na de pandemie, organiseerde hij in Franeker Seeing Stars: overal in het stadje gingen ‘s nachts de lichten uit. Op dat moment kon iedereen de sterren bewonderen. Franeker noemde hij sterrenstad, zijn Seeing Stars was een oproep aan steden in de hele wereld om de sterren als universeel erfgoed te erkennen. Mensen hebben recht op het zien van sterren en planeten. Meer dan dat, hij geloofde dat we als mensheid ons dan weer verbonden zouden voelen. Wat een sterk idee. Ik bekijk het filmpje. Stel je voor dat heel Noord-Nederland zichzelf tot Dark Sky Park zou verklaren en alle verlichting tenminste eenmaal per jaar zou uitschakelen. Een donker Noorden. Te beginnen in Franeker.