Pages
Stay In Touch
More
© 2013 Free State of Amsterdam
Gelezen in de Volkskrant van 20 oktober 2012:
Onlangs opende in een nieuwe galerie op de Parijse luchthaven Le Bourget een tentoonstelling van recent werk van de Duitse kunstenaar Anselm Kiefer. De werken hebben alle betrekking op het zogenaamde Morgenthau-plan, vernoemd naar de Amerikaanse minister van Financiën ten tijde van de Tweede Wereldoorlog.Van Kiefer verbaast me de keuze van zo’n thema niet. Bijna al zijn werk gaat over de zwarte bladzijden uit de recente Duitse geschiedenis. Ik lees over de tentoonstelling in de Volkskrant. Henry Morgenthau had in 1944 voorgesteld om van het naoorlogse Duitsland weer een agrarische natie te maken. Daartoe moest alle zware industrie in dat land worden vernietigd. De Volkskrant: “In het hart van de galerie richtte Kiefer een vierkant veld van goudgeel graan in, deels platgeslagen, deels stoppels en in toom gehouden door een roestig hekwerk.” Vijf grote doeken van geschilderde stengels en vlekkerige bloemen vullen het geheel aan. Journalist Ariejan Korteweg noteert droogjes: “Kiefers uitleg is praktisch. Hij wilde niet zomaar de natuur imiteren en stuitte toen op Morgenthau: ‘Ook een plan dat de complexiteit van de dingen miskende.”
Ik moest denken aan Jörg Friedrich’s boek over ‘De brand’, waarin deze beschrijft hoe de geallieerden stelselmatig alle Duitse steden bombardeerden, met fosfor, in de laatste oorlogsjaren. Maar Friedrich rept niet van het Amerikaanse plan. Achtergronddocumenten van het Morgenthau-plan bevatten ook geen passages over de opzettelijke vernietiging van steden, wel over de complete ontruiming van het Ruhrgebied: eerst alle machines eruit, daarna de mensen: “Accordingly, all people and their families within the area having special skills or technical training should be encouraged to migrate permanently from the area and should be as widely dispersed as possible.” Zover is het echter nooit gekomen. Wel verordonneerden de Amerikanen na de oorlog een reductie van de industriële productie in Duitsland met liefst 50 procent. En alle Duitse steden lagen op dat moment, na felle bombardementen, totaal in puin. Feitelijk begon het zwaar verstedelijkte Duitsland na de Tweede Wereldoorlog wel degelijk weer als een agrarische natie. Inderdaad een miskenning van de complexiteit der dingen.
Gezien op Nederland 2 op 26 oktober 2010:
We zagen de Duitse kunstenaar Anselm Kiefer (1945) aan het werk in zijn atelier La Ribaute, Barjac, in Zuid Frankrijk. Sinds 1993 tovert hij daar een voormalige zijdefabriek op een terrein van 35 hectare om in een stad met wegen, torens en tunnels, een crypte, een ondergronds meer en 41 expositiezalen. Dit is geen atelier meer, hier schept een kunstenaar in twintig jaar tijd een imaginaire metropool. Aan de Oostenrijkse kunsthistorics Dermutz legt hij uit hoe hij destijds aan zijn bouwproject begon. “Op het uitgestrekte terrein had hij voor een bulldozer uitgelopen om te bepalen waar de wegen moesten komen. De omtrekken van de te bouwen loodsen en ateliers had hij later met een spuitbus op de grond getekend. Verder wil Kiefer niet plannen, want vervolgens laat hij materiaal en toeval hun werk doen – hoewel hij daarbij wel steeds ingrijpt om het proces in de door hem gewenste richting te dwingen.” Net als echte stedenbouw. We zien onderaardse gangen, torens en hoe bewust wankel ze gestapeld zijn; soms liggen tussen de vloer en de rauwe wanden, in plaats van voegen, loden boeken. Ik moest denken aan Caspar David Friedrich. Als mens voel je je nietig in deze stad, deze metropool is bovenal vergankelijk. De documentaire – een ingekorte versie van een 100 minuten durende film van de Britse cineaste Sophie Fiennes – heet ‘Over your cities grass will grow’. Het is een verwijzing naar een passage in de Bijbel waarin een profeet voorspelt dat de steden van het volk dat God niet eert, overwoekerd zullen worden. De beelden van Fiennesversterken inderdaad de indruk van een door mensen verlaten stad.
Het project in Barjac is vrijwel voltooid. Kiefer ruilt Barjac daarom in voor Parijs. Zijn kinderen groeien op, ze moeten naar de middelbare school. Vandaar Parijs. In de film zien we hem over zijn nieuwe atelier vertellen. Het ligt in de Franse hoofdstad aan de snelweg naar Duitsland. Hij moet erom gniffelen. Om precies te zijn: tussen het vliegveld en de snelweg in, verduidelijkt hij. Nog mooier. Opnieuw gniffelt hij veelbetekenend.
reacties