Pages
Stay In Touch
More
© 2013 Free State of Amsterdam
Gelezen in NRC Handelsblad van 8 mei 1917:
Op maandagavond 5 maart 2018 spreekt marxistisch antropoloog Don Kalb (1959) de vierde Amsterdamlezing van 2018. Op 8 mei vorig jaar las ik in NRC Handelsblad een interview met hem waarin hij de integratie van Oost-Europa in de Europese Unie mislukt noemde. Kalb: “Als je gebieden met een verouderde industrie integreert in de Europese markt, dan leven ze niet op, maar storten ze in eerste instantie in. Iedere sociale wetenschapper weet dat. En dat is ook gebeurd. De toetreding in 2004 kwam te laat en was niet genereus genoeg.” Dit is volgens hem de oorzaak van de opkomst van neo-nationalisme in de perifere regio’s in het oosten. En dat ziet er niet goed uit. Lonen zijn er laag, vakbonden worden aan banden gelegd, er wordt gestreden om het aantrekken van westers kapitaal, belastingtarieven zijn daardoor laag, er is een sterke her-industrialisatie gaande, maar daarvoor moet op grote schaal geld worden geleend. Het resultaat is dat de bevolking zich afzet tegen de Europese Unie èn tegen de ‘uitvreters’ in eigen land, de niet-werkenden. Don Kalb is Brabander, maar woont in Antwerpen. In het verleden bezette hij een leerstoel aan de Central European University in Boedapest. Sinds kort is hij hoogleraar aan de Universiteit van Bergen, Noorwegen. In Noorwegen doet hij onderzoek naar nieuwe klasse-ongelijkheid in China, op het zuidelijk halfrond en in Europa.
Volgens Kalb is er wat ongelijkheid betreft een sterke onderlinge relatie tussen die continenten. Macht, arbeid, geschiedenis en klasse hebben zijn bijzondere interesse. Zelf groeide hij op in Eindhoven in de tijd dat Philips daar dominant was. De stad in het zuiden groeide in die tijd razendsnel, met een tegenstrijdige mix van high-tech, zelfvoorzienende boeren, gelovige arbeiders, armoede en een informele economie. Hij schreef er zijn proefschrift over. In ‘Expanding class’ liet hij zien hoe het Philipsconcern groot werd dankzij familisme, het waren vaders die hun dochters meenamen naar de fabriek. Jonge, ongeschoolde vrouwen werden op deze wijze geëxploiteerd. Tot 1920 was circa 70 procent van de arbeidskrachten van Philips vrouw. Tegenover een Noorse krant verklaarde hij op 25 november 2016: “We have reached a very important moment in capitalist history. The beast is not working, investment is zero, capital is worth nothing, and labour is worth ever less. That has not happened before.” De mondiale Gini-coëfficient (die ongelijkheid meet) heeft een niveau bereikt van 0,7. Dat is ongekend hoog. Dat kan zo niet doorgaan. Kalb: “My project is going to contribute to the ways we allow and enable ourselves to think about capitalism, how to help civilise it, possibly to end it and transform it into something else.” Op 5 maart 2018 spreekt hij uitgebreid, in CREA, aanvang 20.00 uur. De lezing is gratis. Meld u aan: http://www.uva.nl/nieuws-agenda/nieuws/amsterdamlezingen/amsterdamlezingen-uva.html
Gelezen in ‘Homo Ludens’ (1950) van Johan Huizinga:
Afgelopen vrijdag bij De Appel een drie uur durend gesprek gevoerd met zes jonge curators uit Moskou, Londen, Singapore, Skopje, Rome en Amsterdam. Ze volgen een Curatorial Programme in Amsterdam. Thema van hun eenjarige programma: ‘context-responsive curating’. Uiteindelijk moet hun leren neerdalen in een slottentoonstelling van De Appel in de voormalige jongensschool in De Pijp. Het was een fascinerend gesprek. We hadden het over utopia (moet je niet willen), kapitalisme (kopen met een creditcard), consumentisme (alleen maar nemen), communisme (verlangen naar de sterke man), populisme (destructieve krachten), demografie (einde aan de transitie), de financiële crisis (extreem nemen, niet geven), klimaatverandering (een grote ramp) en de betekenis van metropolen (de redding). Het leek wel een stoomcursus ruimtelijke planning. De jonge curators waren geïnteresseerd in ‘Vrijstaat Amsterdam’, de tentoonstelling over de toekomst van Amsterdam, gehouden in het najaar van 2009 in de Tolhuistuin, en dan met name in het aspect van het schenken, het weggeven. Waarom geef je je programma weg? Waarom schenk je de stad een tentoonstelling die je vervolgens vernietigt? Waarom moesten de genodigde ontwerpers vooral geven en waarom mochten ze niet nemen? Wat was dat voor vrijheid die daar werd neergezet?
Iemand in het gezelschap deed het denken aan het verschijnsel van de ‘potlatch’. Ik wees haar op de mooie tentoonstelling over de ‘potlatch’ die ik uitgerekend deze zomer in Dresden, in de Kunsthalle aldaar, had gezien. In ‘Die Macht des Schenkens’ werden niet alleen schitterende objecten van het Canadese Indianenritueel getoond, maar ook films en spullen van hedendaagse potlatch-rituelen. Ik raadde iedereen aan ‘Homo Ludens’ van Johan Huizinga te lezen. De ‘potlatch’ speelt daarin een voorname rol. Huizinga omschrijft de potlatch als “een grote, feestelijke plechtigheid, waarbij een van twee groepen aan de andere, met veel vertoon en onder allerlei ceremonieel, gaven wegschenkt op grote schaal, met geen ander doel dan daarmee haar meerderheid boven de andere te bewijzen.” Zulke wegschenkfeesten beheersen het hele leven van deze indianen. Huizinga zet het verschijnsel af tegen zijn eigen tijd, die van het moderne kapitalisme: “Het is niet de wereld van zorg voor levensonderhoud, berekening van voordeel, verwerving van nuttige goederen. Het streven is prestige voor de groep, hogere rang, superioriteit boven anderen.” Vooral de onverschilligheid voor alle materiële waarde is hier relevant, want die maakt vrij. Maar ook het spelelement mag niet worden vergeten: “Onmiskenbaar ziet men hier op de bodem van een gans systeem van heilig ritueel de menselijke behoefte om schoon te leven. De vorm, waarin deze haar bevrediging vindt, is die van een spel.” Ruimtelijke planning ontbeert nu al deze aspecten: spel, dans, zang, het geven. Wanneer mensen minder vanuit hun eigen belang en het geld zouden handelen, zou je veel socialere steden kunnen bouwen.
reacties