Pages
Stay In Touch
More
© 2013 Free State of Amsterdam
Gelezen in The Seduction of Place (2000) van Joseph Rykwert:
Iemand herinnerde me aan een boek van Joseph Rykwert, emeritus hoogleraar architectuurgeschiedenis aan de Universiteit van Pennsylvania. Rykwert was de leermeester van Carolyn Steel, die de afgelopen week optrad in De Balie met haar verhaal over Londen en het voedselsysteem. Ooit had ik het genoemde boek gekocht nadat een Amsterdamse hoogleraar me erover had getipt. Nu las ik het opnieuw. Over voedsel vond ik helemaal niets, wel dat ene bijzonder citaat van Daniel Burnham, ontwerper van het plan voor Chicago uit 1909: “Make no small plans, they have no magic to stir men’s blood.” Rykwert is het hartgrondig met Burnham oneens. Ik voel me aangesproken, druk als ik ben met het schrijven van een Amsterdamse hervormingsagenda. “It is not intoxication and grandiloquence we need now, but sobriety and effective action. Therefore, make little plans, say I – and lots of them.” Zo is het maar net.
In Seduction of Place keert Rykwert zich tegen rationele planning, maar ook tegen sprawl; dat eindeloos suburbaniseren heeft volgens hem geen toekomst. De stedelijke centra zullen niet oplossen in reusachtige stedelijke velden. Ondanks alles zullen de metropolen mensen aan zich blijven binden. “Manhattan, not Bos-Wash (Boston-Wasington, ZH), is the world capital.” Op het eind van zijn boek betoont hij zich een fervent voorstander van burgerparticipatie. “Constant community participation and involvement are needed to shape our cities and to make them communicative, and this notion seems tragically to have been forgotten by the various bodies that govern us.” Wat hij daarop laat volgen leent zich voor een citaat aan het begin van een goed boek over stadsontwikkeling: “To understand the city as a dynamic and three-dimensional figure, to follow and inflect its process of self-generation, to knit and extend its fabric requires a humane discipline, and understanding of how built forms are transformed in to image by experience.” Wat me erin aanspreekt is de humane stadsontwikkeling, de dagelijkse ervaring die aan de basis wordt gelegd van de vorm van de stad, en de bescheidenheid die eruit spreekt. Vooral dat laatste. “The very condition of openness is what makes our city of conflicts so attractive to its growing crowd of inhabitants. The lack of any coherent, explicit, image may therefore, in our circumstances, be a positive virtue, not a fault at all, or even a problem.” Een opmerkelijke uitspraak voor een architectuurhistoricus. Elders stelt hij de cruciale vraag: “what strategies are open to citizens who wish to shape their habitats in ways that would conform more closely to their wishes.” De stad wordt nooit perfect, maar ze wordt wel door mensen voor mensen gemaakt.
Gelezen in The Devil in the White City (2003) van Erik Larson:
Indrukwekkende geschiedenis van de Wereldtentoonstelling van 1893 in Chicago, USA, zoals opgetekend door Erik Larson. Ik kocht het boek dit voorjaar in New York (sic!, zie hieronder). Zeer de moeite waard om te lezen. De door Daniel Burnham en Frederic Law Olmsted ontworpen ‘White City’ die van mei tot eind oktober 1893 in Chicago was te bewonderen, heeft destijds enorme furore gemaakt, en vormde in feite het begin van de City Beautiful beweging in Amerika. Later is The White City door de modernistische architecten verguisd, die daarbij gretig refereerden aan het lelijke commentaar van stads- en tijdgenoot Louis Sullivan, maar Erik Larson weet veel van die lelijkheid in het juiste historische daglicht te plaatsen, waardoor de grootheid van Burnham en Olmsted weer overtuigend naar voren komt. Ook de receptiegeschiedenis van de Fair werpt een nieuw licht op de effecten ervan, destijds, op de rest van Amerika die zondermeer indrukwekkend genoemd mogen worden. En dan doel ik niet op het feit dat de vader van Walt Disney aan de opbouw van het tentoonstellingsterrein heeft meegewerkt of dat sinds die tijd bij elke Amerikaanse kermis tijdens Columbus Day een reuzenrad wordt opgebouwd (het eerste reuzenrad stond op de Worlds Fair van 1893, bedoeld om daarmee de Eiffeltoren van de Wereldtentoonstelling in Parijs van 1889 te overtroeven), nee, "the fair’s greatest impact lay in how it changed the way Americans perceived their cities and their architects." Hoe dan? "The fair taught men and women steeped only in the necessary to see that cities did not have to be dark, soiled, und unsafe bastions of the strictly pragmatic. They could also be beautiful." Dat lijkt me fundamenteel en belangwekkend voor de stedenbouw in het algemeen. Het leidt vijftien jaar later bovendien tot de opdracht van het stadsbestuur aan Burnham om een plan te maken voor Chicago, wat later ook grotendeels zou worden uitgevoerd:
Maar het meest opvàllende aan de geschiedenis van de tentoonstelling is wel de tomeloze inzet van de stad Chicago om in een recordtijd van nog geen drie jaar zo’n enorme ”witte stad” uit de grond te stampen. De aanleiding was de viering van Columbus’ ontdekking van de Nieuwe Wereld. Dan denk je niet direct aan Chicago voor het organiseren van zo’n feest. In de race om als stad in aanmerking te komen voor de organisatie was haar grootste concurrent dan ook New York, dat, zou je zeggen, de oudste rechten had. Chicago was sinds kort weliswaar de tweede stad van Amerika, maar voelde zichzelf nog altijd nietig vergeleken bij de miljoenenstad New York. Bovendien was Chicago een vieze en stinkende stad in het lege Midden-Westen, groot geworden door de slachterijen. Zelf is Larson ook het meest geïntrigeerd door dit historische gegeven. "The thing that entranced me about Chicago in the Gilded Age was the city’s willingness to take on the impossible in the name of civic honour, a concept so removed from the modern psyche (…)" Iets onmogelijks mogelijk willen maken vanuit een gevoel van eer en trots, als zo’n gevoel aanwezig is in een stad, dan kun je met de talenten van iemand als Daniel Burnham èchte stedenbouw bedrijven. Soms, heel soms heeft een bepaalde stad die psychische gesteldheid. Je hebt geluk als je als stedenbouwer dan net ter plekke bent. Maar, stelt Larson terecht, zo’n psyche kan ook gevaarlijk zijn. Want trots ligt dicht bij kwaad. Ook die donkere kant van Chicago tekent hij op in zijn boek. Wat heet donker! Inderdaad, een indrukwekkend relaas.
reacties