Free State of Groningen, Friesland & Drenthe

Gelezen in ‘Werklust’ (2016) van Theo Baart:

Op bladzijde 126/127 van het dikke boek staat een foto afgedrukt van de familie – vader, moeder en twee volwassen zonen – poserend in een onaffe ruimte. Vader zit op een gaskachel, het huis is leeg. Het moment, schat is, is net voor de sloop van de ouderlijke woning van fotograaf Theo Baart (1957). Dit is de Leeghwaterstraat in Hoofddorp, een foto genomen met een zelfontspanner. Theo Baart schreef een autobiografie, of eerder betreft het een fotografische biografie van de Haarlemmermeer, zijn geboortegrond vanaf het moment dat hij met een plastic camera uit de DDR in 1975 zijn eerste foto van zijn eigen Leeghwaterstraat schoot tot aan 2015. ‘Werklust’ is een vervolg op ‘Bouwlust’ (2009) en documenteert de transformatie van het werklandschap onder de landingsbanen van Schiphol in de afgelopen veertig jaar. Baart, die sinds 2004 weer in Hoofddorp woont, stelt in het boek vast dat zijn eigen jonge stad de afgelopen decennia werd overspoeld met visies, nota’s en ontwerpen. Op de schudbladen van zijn boek vermeldt hij de beleidsstukken als herinnering aan “de vaak wat verrassende uitkomst van het proces van planning en uitvoering.” Het is een badinerende opmerking die de fotograaf typeert: zijn foto’s documenteren de wording van iets dat is gepland, maar dat toch allemaal anders is geworden dan gedacht.

Op de maakbaarheid dingt Baart inderdaad het nodige af. Genadeloos legt hij de twee fases van zijn eigen leven in de polder vast, die van ‘de aardappels’ en die van ‘het asfalt’. De verwondering en relativering zie je niet alleen terug in zijn foto’s, maar lees je ook in de tekst.  Met fotografie, schrijft Baart, kun je ruimtelijke veranderingen documenteren, maar foto’s analyseren niet. Daarom schreef hij bij elk hoofdstuk een korte toelichtende tekst. Dat is voor de kijker heel prettig. De hoofdstukken betreffen ‘land’, ‘straat’, ‘ventweg’ en ‘startbaan’. Meeste indruk op mij maakte zijn analyse van de huidige tijd: “Het lijkt of dit een tussentijd is, een periode van heroriëntatie. Het is nog niet duidelijk welke kant het op zal gaan maar er dienen zich nieuwe ontwikkelingen aan die het aanzicht van dit gebied weer drastisch kunnen veranderen.” Welke veranderingen zullen dat zijn? Daarover laat Baart zich niet uit. Daarvoor zul je goed moeten kijken. Zijn voorbeeld, Charles Marville, fotografeerde Parijs ook vlak voor en tijdens de grote ingrepen van baron Haussmann in de tweede helft van de negentiende eeuw en kon evenmin bevroeden wat er daarna met Parijs zou gebeuren. Misschien krijgt Hoofddorp straks wel, net als Parijs, een Eiffeltoren.