Pages
Stay In Touch
More
© 2013 Free State of Amsterdam
Gelezen in ‘The Game’ (2019) van Alessandro Barrico:
Vervreemding legde ik als probleem aan de basis van ‘Een nieuwe historische binnenstad’, mijn toekomstvisie voor de Amsterdamse binnenstad die vorige week het licht zag in de Beurs van Berlage. Vervreemding noemde ik het gevolg van de smart Phone, goedkoop reizen en het internet. Wantrouwen is het gevolg. Vervreemding maakt de hele binnenstad onbestuurbaar. Een groep Vlamingen uit Brussel die ik ontmoette in De Brakke Grond, wees me op het nieuwste boek van de Italiaanse schrijver Alessandro Baricco, ‘The Game’. Ze zagen duidelijke parallellen. Diens ‘De Barbaren’ (2012) vond ik destijds al indrukwekkend, met ‘De Game’ zet de Italiaan nog een stap verder. Individualisme wordt massaal. We spelen, aldus Baricco, met z’n allen een internetspel, het is “een volslagen onbekende setting,” (…) En: “We staan geregeld voor een absurde spelsituatie die we zelfs maar moeilijk scherp kunnen krijgen.” Massa-individualisme genereert miljoenen microbewegingen en ontmantelt het beroep van leider. Hele snelle hergroeperingen vinden plaats als gevolg van informatie die zich razendsnel verplaatst via het internet. Grote klonters van consensus worden vliegensvlug gevormd en weer afgebroken. Er is geen elite meer en er zijn geen groepen meer. De massa is opgehouden te bestaan. Mooi beeld gebruikt hij ergens: “Het is alsof de digitale tools uiteindelijk uiterst krachtige motoren hebben geplaatst in carrosserieën die niet solide genoeg zijn om ze te verdragen, te besturen, ze werkelijk te gebruiken.” Andere metafoor: ineens staat iedereen op het toneel, terwijl we in de zaal zouden moeten zitten. In de coulissen is het een gedrang.
Het individualisme, merkt Baricco op, is altijd een tegenhouding, “het is het bezinksel van rebellie, het heeft de pretentie dat het iets afwijkends genereert, het weigert in de kudde mee te lopen en loopt in zijn eentje tegen de keer in.” Alles wordt daarmee richtingloos, tegendraads, niet te besturen. Hij spreekt van een digitale opstand. Maar wel eentje die volgens hem voortkomt uit hoop. We zitten er middenin. Het wachten is op ‘nieuwe elegantie’. Optimisme tekent de Italiaan, die ook al in ‘De Barbaren’ het licht probeerde te zien aan het einde van de tunnel. “En hoe dan ook blijf ik ervan overtuigd dat, net zoals de twintigste-eeuwse elites buitengewone, spectaculaire en heilzame intelligenties voortbrachten, ook de elite van de Game zich vormt rondom afzonderlijke gevallen, die steeds veelvuldiger voorkomen, van een profetische, solide en zeer nuttige intelligentie.” Misschien leidt een toekomstvisie die vanuit massa-individualisme is opgetrokken uiteindelijk toch nog tot profetische gemeenschappelijkheid. Daarover gaat mijn binnenstadsvisie.
Gelezen in ‘The Great Disruption’ (1999) van Francis Fukuyama:
Afgelopen weekeinde heb ik ‘De Vastgoedfraude’ (2009) van Vasco van der Boon en Gerben van der Marel in één adem uitgelezen. Fascinerend en onthutsend boek. Na de bouwfraude, de misstanden bij de corporaties, de bankencrisis, de dopingschandalen bij het wielrennen, de fraude bij Shell en Ahold en de ondergang van de DSB kan dit er ook nog wel bij. Doordat ik m’n artikel over Singapore (Megacities Lecture 6, 2002) op hetzelfde moment herlas, raakte ik weer in de ban van Fukuyama’s ‘Great Disruption’. Dat blijkt achteraf toch wel een visionair boek. Het verscheen kort voor de eeuwwende, dus een portie ‘millenium-doemdenken’ is het niet vreemd. Mooi vind ik vooral hoe deze Amerikaanse filosoof op de rechterflank de drie-eenheid ‘Crime, Family and Trust’ in samenhang analseert en de demografische ontwikkeling (bevolkingskrimp) aan de basis legt van een reeks potentiële ontsporingen. Door zwakker wordende sociale verbanden waarvan echtscheidingen en kleinere gezinnen de kern uitmaken, verandert het waardenpatroon van mensen op het eind van de eeuw ingrijpend. Hierdoor kan het goed mis gaan omdat maatschappijen in volle breedte vatbaar worden voor fraude en oplichting. Uiteindelijk is dat de basis van de crisis waarin we op dit moment verkeren. Ik lees: "Individualism, the bedrock virtue of modern societies, begins to shade over from the proud selfsufficiency of free people into a kind of closed selfishness, where maximizing personal freedom without regard for responsibilities to others becomes an end in itself."
Deze ontwikkeling van doorgeslagen individualisme leidt er volgens Fukuyama toe dat mensen zelfs de laatste regels overboord willen zetten. Ze willen helemaal af van de overheid, die hen nog maar een strobreed in de weg legt. Ze klagen over regeldruk en hameren op afschaffing van de bureaucratie, terwijl die druk nog nauwelijks bestaat. Zo vernietigen ze zichzelf. "In societies where individuals enjoy more freedom of choice than at any other time in history, people resent all the more the few remaining ligatures that bind them." Het gevaar dat dergelijke samenlevingen bedreigt is dat ze helemaal uit elkaar vallen. Wegens gebrek aan sociaal kapitaal. Met alle gevolgen van dien.
reacties