Pages
Stay In Touch
More
© 2013 Free State of Amsterdam
Gelezen in Het Parool van 23 juni 2018:
Iemand twitterde dat ze maar niet begreep wat ik in ‘Een nieuwe historische binnenstad’ met de binnenstad als tuin bedoelde. Waar komt die metafoor van de tuin toch vandaan? Zeker nooit Voltaire’s ‘Candide’ gelezen. Vorig jaar sprak de burgemeester van Palermo, Leoluca Orlando, in een afgeladen Pakhuis de Zwijger over de twaalfde editie van de nomadische kunstmanifestatie Manifesta die dat jaar was gehouden in zijn stad. Deze uiterst succesvolle editie heette ‘Planetary Garden. Cultivating Coexistence’. Wij, de mensheid, zijn de tuiniers van planeet Aarde, maar we onderhouden onze tuin slecht. Daar kwam het op neer. In Palermo werd gerefereerd aan klimaatverandering, droogte en massale migratiestromen. De stad op Sicilië neemt al die stromen uit Afrika en het Midden-Oosten gastvrij in zich op. ‘Becoming Garden’ was een van de kunstprojecten in de stad, dat ging over het samen zorgdragen voor een gemeenschappelijke plek. Het Franse team van Coloco en Gilles Clément had op een ongebruikt stuk land – een illegale dumpplaats – in een noordelijk gelegen stadsbuurt letterlijk een tuin aangelegd en de bewoners uitgenodigd deel te nemen. Doel: door samenwerking de vruchtbaarheid van de aarde herstellen. “Clément’s metaphor of the planet as a manageable garden is still attractive, not as a place for humans to take control, but rather as a site where agents of diverse species recognise their interdependency and share responsibility.” Even verderop speelde de Botanische tuin – de Orto Botanico – met zijn 12.000 plantensoorten een hoofdrol in het politieke kunstenprogramma.
Het stadsbestuur van Palermo begreep dat globalisering niet zal overwaaien en dat de migratiestromen van Afrika naar Europa structureel zijn en een logisch gevolg van enorme krachten. Ze wees de bezoekers op het feit dat uitgerekend migranten het stadscentrum van Palermo overeind houden. Want veel kerken en paleizen staan leeg, bepaalde delen ogen zelfs als een oorlogsgebied. Terwijl elders yuppen en toerisme-industrie zich meester maken van de centra, strijken in Palermo de meeste migranten neer in het lege hart. Ze verkopen er hun producten, die ze vaak zelf gemaakt hebben. Arthur Weststeijn van de Universiteit Utrecht schreef destijds in Het Parool: “In plaats van krampachtige kortetermijnoplossingen om toeristenstromen te verleggen van de ene straat naar de andere, biedt Palermo een radicaal alternatief: zorg dat het historisch centrum van de bewoners blijft door er armlastige migranten te huisvesten. Ze zullen er kleine winkeltjes openen, oude markten weer nieuw leven inblazen, zorgen voor reuring als natuurlijk tegenwicht tegen klagende yuppen en slempende toeristen. (…) Want als migranten wegkwijnen in provinciale asielzoekerscentra en geen leven bieden aan het hart van de stad, dan hebben yuppen en toeristen vrij spel.” Zoiets zou je tuinieren kunnen noemen. Te vergelijken met het tuinieren in de Amsterdamse binnenstad: Amsterdammers terugbrengen naar het stadscentrum. Met Artis in de hoofdrol.
Gelezen in ‘’Palermo Atlas’ (2018) van OMA:
Palermo, de hoofdstad van de autonome regio Sicilië, telt 671.000 inwoners en is daarmee iets groter dan havenstad Rotterdam. Van Palermo maakte het Rotterdamse architectenbureau OMA in opdracht van de stichting Manifesta vorig jaar een uitgebreide ruimtelijke analyse in tekst en beeld. Ik las hem afgelopen zomer. ‘Palermo Atlas’ bevat in totaal negen hoofdstukken. Het opent met een analyse van de geografie; daarna volgen toerisme, immigratie, inwoners, mutaties, de stad in films, verlaten en nooit voltooide gebouwen, archieven van de moderniteit, plus een hoofdstuk over wandelingen en tochten met Palermitanen dwars door de stad. De caleidoscopische atlas die alle schalen omvat is bedoeld als onderlegger voor de reizende Manifesta-biënnale die dit jaar is neergestreken in de Siciliaanse stad en die aldaar nog te zien is tot 4 november. Het werken met zo’n stedenbouwkundige onderlegger is nieuw. “This study represents an alternative model for pre-biennal exploration, and is based on an omnivorous collection of stories gathered on the ground, telling of people, places, events and possibilities.” Wat Manifesta wil is met kunst een stad veranderen. De mogelijkheden van de werkwijze hebben we afgelopen dinsdagavond met een aantal direct betrokkenen, waaronder burgemeester Leoluca Orlando, in Pakhuis de Zwijger te Amsterdam besproken. Is Manifesta 12 anders, krachtiger, minder vluchtig, dan al die andere 210 biënnales?
Neem toerisme of migratie. Het buitenlands toerisme naar Palermo is niet heel omvangrijk: 1 miljoen per jaar (voor Amsterdam is dat 5,6 miljoen, Venetië 4,9 miljoen). Het aantal bootvluchtelingen vond ik indrukwekkender: ruim 10.000 via de haven in 2015. Het gros daarvan reist overigens door naar steden in Noord-Italië en verder. Slechts 4 procent van de Palermitaanse bevolking is in het buitenland geboren. In de atlas wordt beweerd dat Palermo een knooppunt is in wereldwijde stromen van mensen, goederen, data en plantensoorten, maar dat valt dus nogal mee. Veeleer is het dit: het thema van Manifesta is ‘Planetary Garden’, dat volgens de wethouder van Cultuur het geschonden beeld van Palermo moet herstellen, zij zoekt, schrijft zij, niet minder dan “an inversion of the narrative.” Palermo werd in de Tweede Wereldoorlog zwaar beschadigd, verloor een deel van zijn bevolking en raakte in de greep van de Italiaanse maffia. Ook al heeft de huidige burgemeester Orlando orde op zaken gesteld, nog altijd kleeft aan de Siciliaanse stad het beeld van ‘Maffiapolis’. En dan zijn er de bootvluchtelingen en de landsgrenzen die sluiten. “There is an urgency to restoring the true essence of the Mediterranean as a bridge for commercial and cultural exchange.” Overal in de atlas vind je verwijzingen naar bronnen waarin het kustland van Palermo wordt neergezet als een paradijs, een schitterende tuin, een betoverend landschap van citrusvruchten, exotische planten en Europese olijfbomen, open en gastvrij. Lukt het Manifesta om de stad die verloren identiteit terug te geven? Ik vroeg het dinsdagavond aan de burgemeester. Hij denkt van wel. Het kost alleen tijd.
reacties