Pages
Stay In Touch
More
© 2013 Free State of Amsterdam
Gehoord op Roeterseiland campus op 16 april 2015:
Een geweldig betoog stak Ruurd Gietema af over Moskou afgelopen week bij Urban Studies. Gietema is partner bij KCAP, het Rotterdamse stedenbouwkundige bureau dat overal in Europa stedelijke projecten ontwerpt. In een gastcollege aan de Universiteit van Amsterdam vertelde hij over zijn avonturen in Russische steden, met name Moskou. De vraag was of Moskou een ‘global city’ is. Het begon allemaal in Londen, vertelde hij, waar KCAP betrokken was geweest bij de planning van de Olympische Spelen 2012. Daar leerde hij een Russische zakenman kennen die hem vroeg met hem mee te gaan naar Perm. Na aanvankelijke schroom vloog hij naar de Oeral en betrad daar een stad die decennialang van de buitenwereld afgesloten was geweest. In Perm, het centrum van het militair-industriële complex van de voormalige Sovjet-Unie, begon hij een planningstraject dat met recht Europees genoemd kan worden, met groene en rode contouren, maar dat eindigde als Russische roulette. We zagen jets en dure hotels in Siberië. Het leek op ‘Leviathan’ van Andrei Zvyagintsev. De middag kon niet meer stuk. Met rode oortjes luisterden we naar zijn surrealistische belevenissen.
Via Perm raakte Gietema betrokken bij twee grootschalige stadsuitbreidingen in Moskou: een in het noorden, dicht bij luchthaven Sjeremetevo, de ander in het westen, in een bocht van de Moskva rivier. Beide terreinen bevinden zich ver buiten de MKAD – de reusachtige ringweg rond Moskou –, beide zijn ook privaat geïnitieerd. Een puissant-rijke Rus wilde op eigen grond een enorme campus bij de luchthaven bouwen, in het andere geval wilde een Russische bank een Internationaal Financieel Centrum in Rublyovo-Arkhangelskoye ontwikkelen op 460 hectare grond waar al talrijke eerdere vergeefse pogingen waren gedaan om iets te bouwen. Vooral in het laatste geval kreeg zijn betoog surrealistische trekken. Een groot financieel centrum bouwen in ‘the middle of nowhere’ zonder goede verbindingen met het centrum en de luchthaven is zelfs in het snel groeiende Moskou nauwelijks geloofwaardig te noemen. Maar avontuurlijk is het wel. Een mooi ontwerp trouwens. Hoe moesten we dit nu interpreteren? De studenten zag je peinzen. Gietema vertelde dat de crisis roet in het eten heeft gegooid. Op de plek komen nu waarschijnlijk woningen. Zo wordt Moskou nooit een ‘global city’.
Gelezen in ‘Red Plenty’ (2011) van Francis Spufford:
Slechts eenmaal komt de stad Perm voor in ‘Red Plenty’, die waarheidsgetrouwe roman van Francis Spufford over de Sovjet-Unie van Nikita Kroetsjov. Perm is de stad waar later dit jaar het 48e wereldcongres van de International Society of City and Regional Planners (ISOCARP) zal worden gehouden. Ik ken Perm vooral van een vuurwerkramp in een nachtclub die in 2009 aan 141 mensen het leven kostte. Spufford noemt Perm in verband met een schandaal rond miskramen. Zoya Vaynshteyn is biologe, gespecialiseerd in genetisch onderzoek, die werkt op een instituut in Novosibirsk. De ochtend voor haar ontslag begon ze aan haar gebruikelijke werk. “This load came from a medical centre in Perm, within the ecological shadow of the heavy-metal complex there, and as she had expected with a local environment like that, the data showed a steadily elevated baseline level of mutations over time, with some particular spikes at dates that clearly corresponded to local event.” De misgeboortes liepen op eind jaren dertig respectievelijk eind jaren vijftig. “Only a demographic disaster would have this kind of effect.” Eind jaren vijftig? De misgeboorten verwijzen naar afwijkingen bij de ouders. Die waren destijds gemiddeld twintig jaar oud. Het ongeluk moet dus eind jaren dertig hebben plaatsgevonden, nog voor de inval door de Duitsers. De scene speelt in 1968. In het Siberische Novosibirsk is het dan al geen pretje meer. Joodse geleerden worden er getreiterd, clubs en uitspanningen gesloten, kritiek wordt niet meer geduld. Ook Zoya wil weg. Sterker, ze wordt ontslagen wegens aanklachten die ze in de westerse pers zou hebben gebracht en die het regime van Brezjnev onwelgevallig zijn. Ze wil terug naar Leningrad. In Perm zal het in ‘68 niet veel beter zijn geweest. Toen al begon de krimp.
Nu, in 2012, is de situatie alleen maar verslechterd. Eind oktober 2011 signaleerde Michiel Krielaars, correspondent Rusland in NRC Handelsblad, leegloop, alcoholisme en werkloosheid in Perm. De drie lokale universiteiten en een aantal instituten voor hoger onderwijs, schreef hij, zijn niet genoeg om de toenemende migratie naar Moskou tegen te gaan. Elk jaar verlaten er 10.000 inwoners de stad (eind jaren ‘70 telde Perm nog een miljoen inwoners). De nieuwe gouverneur Tsjirkoenov probeert er iets tegen te doen door van Perm culturele hoofdstad van Europa te maken, door fors te investeren in kunst en door een organisatie als ISOCARP naar de stad te halen, maar er wordt een lastercampagne tegen hem gevoerd. Russen zijn immers gewend dat machthebber kunst gebruiken als provocatie. “Gevreesd wordt dan ook dat als de gouverneur verdwijnt, Perm weer wegzakt in het mistroostige moeras waarin zoveel Oeralsteden zich bevinden.” Voor ISOCARP wordt 2012 dus een spannend jaar. En sinds wanneer gebruiken steden het predikaat Culturele Hoofdstad van Europa voor hun strijd tegen de krimp?
reacties