Pages
Stay In Touch
More
© 2013 Free State of Amsterdam
Gezien in Praag op 18 april 2018:
Amper twee uur hadden we de tijd. Gehaast liepen we door het zonovergoten centrum van de Nieuwe Stad van Karel IV in Praag. Yvette Vasourkova, druk pratend en gebarend, liet me eerst de middeleeuwse kaarten zien op haar smartphone en leidde me vervolgens in sneltreinvaart rond. Karel IV, geboren in 1316 en tot hoofd van het Heilige Romeinse Rijk gekroond in 1346 in het Duitse Bonn, had van Praag het machtscentrum van middeleeuws Europa gemaakt. Na Rome en Constantinopel was het Tsjechische Praag nu de belangrijkste stad in de christelijke wereld. Dat is nog steeds goed in de stadsplattegrond terug te zien. Op 8 mei 1348 besloot Karel tot de belangrijkste stadsuitbreiding uit de middeleeuwse periode: de aanleg van de Nieuwe Stad van Praag. Aanleiding was de overbevolking van de bestaande stad, de extreme drukte en overlast die de vorst in feite dwongen tot een verdubbeling van het stedelijke oppervlak. Karel besloot er iets bijzonders van de maken. Het ging om een enorm areaal omzoomd door een vestingmuur over een lengte van liefst 3,5 kilometer, met 24 torens en vier poorten, drie grote pleinen en vijf kerken, alle op regelmatige afstand van elkaar geplaatst, samen de plattegrond van een kruis vormend: de Nieuwe Stad opgevat als het Nieuwe Jeruzalem. Vasourkova duidde het plan consequent aan als ‘gothisch’.
De indrukwekkende stadsuitbreiding van Praag kreeg zijn definitieve beslag met de overkomst van de kroonjuwelen in 1350. Vanaf dat jaar werden de sieraden elke zondag na Goede Vrijdag aan het gelovige volk getoond op een van de drie markten, het huidige Karlovo plein. Alle overlastgevende bedrijven in de oude nederzetting werden naar de nieuwe stadsuitbreiding overgeheveld. Er was daar ruimte genoeg. Het bijzondere is dat Praag eeuwenlang mateloos van de ruime middeleeuwse stadsuitbreiding heeft geprofiteerd. Wat Vasourkova me vooral wilde laten zien dateerde zelfs van het eind van de negentiende en begin van de twintigste eeuw: reusachtige stedelijke bouwblokken langs het Wenceslasplein waar ontwikkelaars met labyrintische passages winkels, bioscopen, zwembaden, kantoren en woningen ingenieus met elkaar hadden verknoopt, een FSI (floor area ratio) van niet minder dan 6 bereikend. Dankzij de passages met hun ontsluitingen op de begane grond was een flexibiliteit in het gebruik gecreëerd die de functionaliteit van deze honderd jaar oude complexen tot op de dag van vandaag garandeert. Moeiteloos hadden de blokken twee wereldoorlogen en een communistisch regime overleefd; zelfs het eigendom was in die honderd jaar in de meeste gevallen onveranderd gebleven. Stedelijkheid, zorgvuldigheid en duurzaamheid waren hier harmonieus samengegaan. En dat in een middeleeuwse plattegrond. Ik was diep onder de indruk. Hadden we maar bestuurders als Karel IV.
Gezien in Praag op 16 en 17 april 2018:
Bron: European Cities Marketing
Het toerisme in Praag voelde als een plaag. Pas half april was het, maar de zon stak al fel in mijn gezicht. ’s Middags om drie uur op een doordeweekse dag was er op de Karelsbrug geen doorkomen meer aan. Ik was in de Tsjechische hoofdstad op uitnodiging van de Nederlandse ambassade om te spreken over nieuwe vormen van stedelijke planning. Praag legt de laatste hand aan een nieuw masterplan, vandaar. Aan het plan is liefst tien jaar gewerkt. Nu is het woord aan de bevolking. Voorafgaand aan de lezing in het nieuwe architectuurcentrum CAMP stak ik de rivier over. De lange middeleeuwse brug leek op een gruwelijke kermis. Praag wordt keihard getroffen door het wereldtoerisme. In 2016 kwamen er ruim 7 miljoen toeristen naar de Tsjechische hoofdstad, waarvan 6 miljoen buitenlanders, de meesten uit Duitsland. Een groei van 7 procent. Nieuw is toerisme uit China, Japan en Zuid-Korea. Afgelopen jaar groeide het aantal toeristen verder, tot liefst 15,8 miljoen, maar dat aantal gold heel Tsjechië. Daarvan kwamen 10 miljoen uit het buitenland. Voor Praag zelf betekende het een groei van 11 procent. De regering probeert de toeristen te verleiden om ook andere steden in Tsjechië te bezoeken, maar dat is allerminst eenvoudig. Volgens de minister is het probleem van het massatoerisme in Praag nog lang niet zo erg als in Barcelona of Venetië. Echter met zijn 16,7 miljoen overnachtingen in 2016 overtrof ze steden als Wenen en Amsterdam. Praag staat in de top vijf van toeristensteden in Europa.
Sinds drie jaar zijn er rechtstreekse vluchten tussen China en de Tsjechische hoofdstad. Dat verklaart de onstuimige groei van toeristen uit China, in 2017 met liefst 25 procent. Op een lokale tram zag ik Quatar Airways groot adverteren. Ook het Midden-Oosten wordt een serieuze speler. Los van zulke nieuwe herkomstgebieden wordt de groei veroorzaakt doordat mensen steeds langer vakantie nemen. Bestonden stedentrips tot voor kort uit gemiddeld twee overnachtingen, tegenwoordig zijn dat er vier. Maar de belangrijkste boosdoener is het internet. Ook Praag worstelt met Airbnb en Booking.com. Sinds 2007 zijn reisbureaus vervangen door do-it-yourself arrangementen, al zag ik nog steeds opvallend veel grote groepen door de straten sjokken. Praag probeert de toeristenstroom te spreiden, maar dat lukt niet erg. De voormalige communistische stad is een sterspeler geworden, de revenuen stromen de arme gemeente binnen, de lokale bevolking – decennialang geïsoleerd achter het IJzeren Gordijn – maakt kennis met de rest van de wereld. Toerisme heeft ook voordelen. Iemand stelde niettemin voor om de grens voor buitenlanders snel opnieuw weer te sluiten. Ikzelf zou entree heffen op de Karelsbrug en de directe omgeving van de beide bruggenhoofden onderwerpen aan een streng regime. Disneyficatie met methoden van Disney bestrijden. Als je de inwoners van Praag raadpleegt zou je op deze en op meer maatregelen kunnen komen. Een stad, vertelde ik die avond in CAMP, zit vol met goede ideeën. Een kwestie van heel veel mensen laten spreken (‘cheap talks’), en al het besprokene aggregeren en de meest genoemde voorstellen serieus beproeven. In ieder geval niet wachten op dat trage masterplan.
reacties