Pages
Stay In Touch
More
© 2013 Free State of Amsterdam
Gelezen in MO Nieuws van 29 oktober 2003:
Ruim tien jaar geleden werd Saskia Sassen, hoogleraar sociologie aan de Universiteit van Chicago, geïnterviewd door het Belgische MO Nieuws. Haar betoog, opgetekend door John Vandaele, is ook nu nog, of uitgerekend op dit moment, boeiend om terug te lezen. Uitvoerig vertelde ze over de effecten van globalisering na 9/11. Ook speculeerde ze over de machtsconcentratie in de handen van de rijkste tien procent, het snelle verdwijnen van de middenklasse, het ernstige verlies aan democratie, het strijdbare verweer van de anti-globalisten. De invloed van de Verenigde Staten, zei ze, zou verder inboeten. Hun macht was nog vooral militair. Het zuidelijk halfrond met zijn megasteden zou juist aan macht winnen. De globalisering had een middelpuntvliedende kracht in beweging gezet, waardoor staten de grote verliezers zouden zijn en grote bedrijven de winnaars. Uitzonderingen waren er ook: centrale banken en ministers van financiën zouden juist aan macht winnen. En de antiglobalisten zouden, in mondiale netwerken geweven, steeds meer tegenwicht gaan bieden. Na 2003 volgden de financiële crisis, Occupy Wallstreet, Sandy, de problemen met Griekenland, de opkomst van IS, de bootvluchtelingen uit Afrika en het Midden-Oosten, El Nino, de enorme schuldenlast van veel staten, de Brexit in 2016.
Vrijwel al haar voorspellingen lijken uit te komen. Haar recente boek, ‘Expulsions’ (2015), is overigens veel somberder van toon. Daarin stelt ze o.a. wereldwijde migratie in een heel nieuw daglicht. Overzeese landaankopen door multinationals nemen snel toe. Mensen worden van hun land verdreven. Dat is geen normale migratie van het platteland naar de stad. In 2003 geloofde Sassen nog dat er ‘een nieuw imperium’ zou ontstaan, dat meer gebaseerd is op internationale akkoorden, recht en zachte macht. Dat nieuwe, zachte machtscentrum zou de leegte die de Verenigde Staten achterlieten opvullen. “En het zal de EU zijn die deze nieuwe wereldorde zal leiden, precies omdat ze daarin het meest ervaring heeft -de EU zelf is één grote oefening in internationale samenwerking op basis van akkoorden en regels- en omdat ze de internationale politiek ook vanuit dat perspectief benadert.” Van dat laatste komt dus helemaal niets terecht. Ook Europa stort zichzelf nu in een ernstige crisis. De middelpuntvliedende kracht lijkt veel groter dan Sassen in 2003 bevroedde. Als er een zachte internationale orde in de maak is, dan kan die alleen nog gevormd worden uit mondiale stedelijke netwerken. Of niet. Zelfs ik begin somber te worden.
Gehoord op 19 mei 2015 in de Stadsschouwburg te Amsterdam:
De lijst met huisuitzettingen in Amerikaanse steden die ze toonde was ronduit schokkend. De financiële markten, zei ze, zijn de nieuwe motoren van de economie. Die kopen en masse grond en vastgoed op, ze verwerven hele stadsdelen, de vastgoedprijzen in die steden stijgen soms skyhigh. Tot mensen het niet meer kunnen betalen. Met huisuitzettingen tot gevolg. Hele buurten die de laatste jaren enorm in waarde zijn gestegen worden letterlijk door de eigenaren ontruimd. Er blijven alleen façades over, met niets erachter. Aan het woord was Saskia Sassen, hoogleraar sociologie aan Columbia University New York. Ze sprak tijdens de derde editie van ‘De Staat van de stad’, over trends en feiten rond de ontwikkeling van Amsterdam. Sassen vatte de boodschap van haar nieuwste boek: ‘Expulsions. Brutality and Complexity in the Global Economy’ (2014) kernachtig samen. Daarbij behandelde ze ook Europa. En hoe stond het er voor met Amsterdam? Sassen: “Amsterdam lijkt nog een heel levendige, leefbare en complexe stad, maar als ik naar de cijfers kijk, dan voel ik mij ongemakkelijk.” Wat blijkt? Buitenlands kapitaal dat de afgelopen jaren in Amsterdam/Randstad is geïnvesteerd is met liefst 248 procent gegroeid. Volgens haar betrof het vooral Amsterdam.
Iemand twitterde dat dit vermoedelijk de aankoop van vastgoed op de Zuidas betrof. Duitse beleggers hadden daar de afgelopen paar jaar voor een habbekrats hele kantoortorens opgekocht. Londense toestanden hoeven we hier heus niet te verwachten. Ik denk dat hij gelijk heeft. Maar de kern van de boodschap van Sassen is duidelijk: geld hoopt zich op in sommige steden en verdrijft daar de mensen. Het is de overtreffende trap van ‘gentrification’, in goed Nederlands: verdringing. Twee jonge geografen van de Universiteit van Amsterdam, Wouter van Gent en Cody Hochstenbach, zouden er later die avond op terugkomen. Zij pleitten voor het stoppen met het bewuste beleid om hoger opgeleiden aan te trekken en buurten te gentrificeren. Er zou geen enkel sociale huurwoning in Amsterdam meer mogen worden verkocht en Airbnb zou moeten worden verboden. Ondertussen lees ik verder in ‘Last Man in Tower’ van de Indiase schrijver Aravind Adiga. Die roman gaat over de verdrijving van een groep bewoners uit een verouderde flat in Mumbai door een ontwikkelaar, Dharmen Shah. Ze moeten plaats maken voor een duur nieuwbouwproject. Hij biedt hen veel geld. Eén oude bewoner verzet zich. Het thema is van alle tijden.
Gelezen in ‘Global City-Regions” (2004) van Allen Scott:
De beste tweet naar aanleiding van mijn ingezonden brief in Het Parool van zaterdag 18 april 2015 kwam al vroeg die ochtend. Hij was afkomstig van Ger Baron, Chief Technology Officer van de gemeente Amsterdam. Ger tweette: ‘het voelt toch nog een beetje tweede industriële revolutie denken. Schaal wordt minder interessant.’ Ger reageerde op mijn pleidooi voor het bouwen van grote steden in Nederland, dus om onze grote steden de komende jaren flink op te schalen. Niet omdat dat zo lollig is of omdat dit Amsterdam bevoordeelt, maar omdat schaalgrootte voorwaarde is voor welvaartsgroei in de eenentwintigste eeuw. Eén grote stad genereert nu eenmaal meer welvaart dan een verzameling kleine steden. We hebben het over het vraagstuk van de zogenaamde ‘agglomeratievoordelen’ en onze positie in de wereld. Ger vond het kennelijk een oud verhaal. Door technologische ontwikkelingen zou de schaal van steden er minder toe doen. Werkelijk?
In ‘Global City-Regions’ (2004) staat een essay van Saskia Sassen over wereldsteden en hoe stad en stedelijk netwerk zich tot elkaar verhouden. Sassen is hoogleraar sociologie aan de University of Chicago en ‘visiting professor’ aan de London School of Economics. Het laatste deel van haar uitstekende artikel is vooral interessant. In ‘In the digital era: more concentration than dispersal?’ stelt ze precies de vraag die Baron op voorhand al beantwoordt. Wereldwijd, stelt Sassen vast, is sprake van consolidatie. Drie steden zijn nu dominant: Londen, New York en Tokio. Samen met nog vijf andere bepalen ze 85 procent van de wereldmarkten. Ook in elk land afzonderlijk is sprake van consolidatie: binnen de VS New York, binnen Canada Toronto, binnen Australië Sydney, binnen Brazilië Sao Paulo, binnen India Mumbai, binnen Nederland Amsterdam. Consolidatie is iets anders dan schaalgrootte want gaat over macht. Toch uit ze zich in groei. Waarom lijkt alles samen te trekken in die ene stad? Sassen noemt drie redenen: 1. sociale connectiviteit wint aan belang doordat technologische connectiviteit is verzekerd; 2. vooral in het financiële bepalen landsgrensoverschrijdende stedelijke netwerken de ontwikkelingen, 3. de institutionele arena’s denationaliseren en elites maken zich los van landen. ‘Global Cities’ bepalen nu de economie. Ze hebben een bepaalde complexiteit en schaal. “Whether this is good or bad is a separate issue; but it is, I believe, one of the conditions for setting in place the systems and subcultures necessary for a global economic system.” In Nederland doen we nog steeds alsof we rond Vadertje Staat zijn georganiseerd en elk keurig zijn deel krijgt. Ger Baron, word wakker!
Gehoord in Amsterdam op 9 maart 2012:
Ze gaf het onmiddellijk toe: “I’m an academic,” haar inzichten waren nu eenmaal niet direct op ervaringen in de praktijk gestoeld. Afgelopen vrijdag sprak de Amerikaanse sociologe Saskia Sassen in Felix Meritis tijdens het ‘Integrating Cities’ congres, gewijd aan het integratievraagstuk in de Europese steden. De titel van haar lezing luidde: ‘Beneath the hatred and racisms, there is structural convergence’. Hoewel in aanleg negatief geformuleerd, was haar boodschap inderdaad hoopgevend. Er werd, vond ze, enorme vooruitgang geboekt in het zoeken naar toenadering tussen migranten en autochtone gemeenschappen in steden waar ook ter wereld. Dat was een veel positievere boodschap dan die waarmee de Tilburgse hoogleraar Paul Scheffer de zaal en de Nederlandse pers een dag eerder had bestookt. Uit zijn vergelijkende studie van de positie van migrantengemeenschappen in Amsterdam en Rotterdam had juist weer die verontrusting gesproken en opnieuw een waarschuwing aan het adres van Nederlandse politici. De academicus Sassen trok zich er niets van aan.
Ten eerste merkte de hoogleraar van Columbia University in New York op, dat de afstand tussen steden en staten sterk groeiende is. Steden blijken veel beter in staat het integratievraagstuk op te lossen, staten allerminst. “Citizenship is made.” Steden blijken over talrijke tactieken (niet methodes) te beschikken om met verschillen om te gaan. Verrassend waren haar opmerkingen over die andere ‘cross-border space’, al die veiligheidsregimes, bedoeld om burgers in steden te beschermen. Ze beschermen niet alleen de ‘citizens’, maar gelukkig ook de migranten. Zelfs de contraterrorisme-regimes in steden helpen mee om integratie mogelijk te maken. Voor ongelijkheid geldt hetzelfde: ook die wordt gemaakt. Aan de hand van een langjarige statistiek liet Sassen zien dat in de twintigste eeuw de klassetegenstellingen tot aan de Tweede Wereldoorlog nog erg groot waren en dat ze na 1987 weer terug zijn op dat oude ongelijke niveau. De periode tussen 1942 en 1987 is die van nivellering, van de opkomst van de middenklasse, maar lijkt achteraf, historisch gezien, uitzonderlijk. Kijkt men naar de inkomensverschillen in de afgelopen hoogconjunctuur, dan is die periode juist weer uitzonderlijk. De hoogste inkomensgroepen groeien in die periode skyhigh, terwijl voor grote groepen in de samenleving geen spoor van vooruitgang te bespeuren valt. Nog zo’n cijfer: tussen 1006 en 2010 werden in de USA liefst 14,2 miljoen mensen hun woning uitgezet. Sassen eindigde met een foto van een Chinees kunstwerk waarop alle glanzende torens van Shanghai op een vuilnisbelt waren gegooid. Beneath the hatred…
Gelezen in ‘Ernst & Young’s 2009 European attractiveness survey’:
Eymert van Manen zond me het EY-rapport toe. Altijd interessant, dit soort surveys. Een kort interview met Saskia Sassen zit er tussen. Nog interessanter. Want wat schrijft de grand dame van Columbia University? Haar opmerkingen zijn bijna als bullets afgedrukt, een reeks opmerkingen in een korte cadans: "There is less competition among cities and more of a global/regional division of functions than is commonly recognised." Vervolgens verklaart ze waarom Europa het zo goed doet, wereldwijd. Het oude continent heeft een veel gespreidere geografie van economische voordelen. En verder zijn de Europese steden kleiner, strategischer, interessanter voor bedrijven die niet meer al hun kaarten zetten op die ene stad, maar op een reeks van steden.
Als voorbeeld noemt ze Kopenhagen. "Copenhagen, say, has emerged as a sort of global platform – a Dubai in Europe." En Madrid noemt ze als voorbeeld van een oude invloedszone die weer aan betekenis heeft gewonnen. Haar belangrijkste opmerking bewaart ze voor het slot: "Finally, an urban economy needs to be highly diversified, to prevent the virus of a crisis spreading. So continental European cities have a big advantage, because financialization is far lower than in the UK, the US, or such city-states as Dubai." Eymert mailt me dat het rapport ook interessant is voor Amsterdam. Inderdaad, ook Amsterdam ontwikkelt zich tot een global platform.
Gelezen in De Volkskrant van 15 januari 2007 en in NRC Handelsblad van 24 februari 2007:
Twee kranteartikelen knoop ik hier aan elkaar. De eerste, uit de Volkskrant, meldt de verplaatsing van het hoofdkantoor van Akzo Nobel van Arnhem naar Amsterdam. In datzelfde artikel wordt melding gemaakt van de verhuizing van adviesbureau The Boston Consulting Group van Baarn naar datzelfde Amsterdam. Fijntjes wordt eraan herinnerd dat nog niet zo lang geleden ook Philips, Numico en Ahold voor Amsterdam hebben gekozen. Dertien van de vierentwintig AEX-genoteerde bedrijven zijn hiermee inmiddels in de hoofdstad gevestigd geraakt. Shell zit nog in Den Haag, Unilever in Rotterdam, DSM in Eindhoven en ASML in Veldhoven. Schiphol en de Zuidas trekken echter aan. Wie internationaal opereert is in Amsterdam duidelijk het beste af. Het tweede artikel stond onlangs in NRC Handelblad. Het betrof een interview met Saskia Sassen, auteur van The Global City en echtgenote van Richard Sennett. Op de vraag van de kwaliteitskrant aan deze hoogleraar stadsgeografie op welke wijze een regering moet rekening houden met globalisering, antwoordt zij dat de grote steden belangrijk zijn geworden en dat goed gekeken moet worden naar hun strategische positie. "Daarbij zie je op nationaal niveau een concentratie. Eén wordt de sterkste. Daarom trekken bedrijven weg uit Melbourne en groeit Sydney. Daarom verliest Calcutta terrein op Mumbai, Montreal aan Toronto, en Hamburg en München aan Frankfurt."
Wat te doen met de Randstad? Heeft een urgentieprogramma zin? Moet er een Randstadprovincie komen? Nee dus, het gaat erom Amsterdam te erkennen als nationale grootstedelijke kern. Stoppen met spreiden, stoppen met verdelende rechtvaardigheid, de Zuidas nu echt goed maken en niet langer treuzelen. Heel Nederland zal er wel bij varen. O ja, nog even terug naar het bovengenoemde artikel uit de Volkskrant. Dat eindigt met een duidelijke waarschuwing: "De internationalisering die als argument wordt gebruikt om naar het financiële en juridische centrum van Amsterdam te trekken, bergt ook een gevaar in zich. Internationale ondernemingen met fabrieken en kantoren overal ter wereld, zouden om dezelfde reden ook hun intrek kunnen nemen in Londen of New York." Genoemd wordt VNU, die inmiddels ook van de Nederlandse beurs is verdwenen en onlangs zijn laatste Nederlandse activiteiten heeft verkocht. Waar blijft de Nederlandse regering?
reacties