Pages
Stay In Touch
More
© 2013 Free State of Amsterdam
Gelezen in ‘Vital Little Plans’ (2016) van Samuel Zipp en Nathan Storring:
Tijdens de kerstdagen met veel genoegen ‘Humboldts Gift’ (1973) van Saul Bellow herlezen. Het verhaal over de vriendschap tussen de New Yorkse dichter Von Humboldt Fleisher en de Chicagose schrijver Charlie Citrine leest, opnieuw, als een epos van twee imposante mensenlevens. Het verhaal met zijn vele flashbacks speelt rond de kerstdagen. Citrine is zestig jaar, Humboldt allang begraven. Voor Bellow was het een verhaal over Amerika in de twintigste eeuw. Voor mij is het een verhaal over twee steden: New York en Chicago. Ongemerkt noteerde ik alle beschrijvingen van Chicago; het deed me denken aan mijn student-assistentschap in Groningen. Mijn docent destijds was Wander de Jong, hoofddocent Amerikakunde bij Sociale Geografie. De Jong had mij uitverkoren omdat ik in studentenblad ‘Girugten’ regelmatig over streekromans schreef en over wat die geografen zoal kunnen leren. In deze streekgebonden kennis was hij geïnteresseerd. Een jaar lang moest ik van hem Amerikaanse streekromans lezen en ontleden. Het heeft me nooit meer losgelaten. Nu las ik bij Bellow over het klimaat van Chicago (intens koud in de winter), de ondergrond (stranden en moerassen uit de ijstijd), de bebouwing (“grote delen van Chicago raken in verval en storten in. Sommige worden herbouwd, andere blijven gewoon liggen. Het is net een filmmontage van opkomst en neergang en opkomst.”). Ik waande me weer in de bibliotheek van het WSN-gebouw op het Groningse Paddepoel. Een vreemde gewaarwording.
De Amerikaanse stedenbouwkundige Jane Jacobs had er een naam voor: ‘anecdotal evidence’; maar dat ontdekte ik pas later. In ‘Efficiency and the Commons’ (2001), afgedrukt in ‘Vital Little Plans’, wees zij haar toehoorders in Toronto op de tekortkomingen van het denken uitsluitend in efficiency. Verantwoording van resultaten moet, maar niet per se in geld, inzet van middelen, tabellen, lijsten, gestandaardiseerde overzichten. Het is goed om statistieken te hebben, maar anekdotische bewijsvoering is vaak beter en scherper. Jacobs: “It’s like novels. If you want to find out about a part of the world you haven’t personally experienced, you probably will get a better idea from a good novel than you will from any nonfiction.” Hoe dat kan? Omdat romans verzamelingen zijn van anekdotische bewijsvoering. We moeten, aldus Jacobs, veel duidelijker kijken wat er gebeurt met al die individuen, niet in cijfers maar als verhalen. En dat bracht me weer naar de Oude Kerk op de Amsterdamse wallen. De gesprekken met de tachtig mensen in het huisje van Gerda op het Oudekerksplein afgelopen voorjaar hebben me zoveel duidelijk gemaakt. Hun levensverhalen waren allemaal zoveel beter en scherper dan al die analyses en statistieken over de binnenstad. Hun verhalen heb ik gebruikt bij het componeren van de toekomstvisie voor de Amsterdamse binnenstad. En die visie, die heeft de vorm van een roman. Was ik maar Saul Bellow.
Read in ‘Mr. Sammler’s Planet’ (1970) of Saul Bellow:
Saul Bellow’s ‘Mr. Sammler’s Planet’, published in 1970, is a must read. Mr. Sammler, a survivor of the Holocaust and an intellectual, is the hero of the novel. He lives in New York. His age: seventy-something. Every day he takes the bus from his apartment on the West Side to the Fourty-second street library. This is Bellow’s description of Sammler’s daily urban trip on the bus: “Such was Sammler’s eastward view, a soft asphalt belly rising, in which lay steaming sewer navels. Spalled sidewalks with clusters of ash cans. Brownstones. The yellow brick of elevator buildings like his own. Little copses of television antennas. Whiplike, graceful thrilling metral dendrites drawing images from the air, bringing brotherhood, communion to immured apartment people. Westward the Hudson came between Sammler and the great Spry industries of New Jersey. These flashed their electric message through intervening night. SPRY. But then he was half blind.” New York gives Sammler no hope. Not only the pickpocket at work on the bus depresses him. Also racism, tourism, erotic persuasions, the crazy violence of fanatics. “Like many people who had seen the world collapse once, Mr. Sammler entertained the possibility it might collapse twice.”
In the novel Mr. Sammler tries to get a grip on New York. In his introduction to the Penguin Classic, Stanley Crouch writes: “We get the feeling of a human being in repose, in grief, in rage, in self-protective contemplation, in unsparing self-examination, in attentive motion through Manhattan, on foot, in public transportation, in chauffeured limousine.” According to Mr. Crouch, Bellow chose New York for his novel as the capital of capitalism, the power of the city over the country was evident. But then, in chapter 6, there is a telephone crisis. In New York! Sammler is at the house of his benefactor Elya Gruner in New Rochelle, who is dying in a hospital on Manhattan. Trains are not running. The servant will bring him in the silver Rolls Royce. There he goes. “It would soon be full spring. The Cross County, the Saw Mill River, the Henry Hudson thick with reviving grass and dandelions, the oven of the sun baking green life again.” They’re getting nearer to Manhattan. So in the end he is positive, isn’t he? “Looking from the window, passing all in state, in an automobile costing upwards of twenty thousand dollars, Mr. Sammler still saw that together with the end of things-as-known the feeling for new beginnings was nevertheless very strong.” He drives from north to south, up Broadway. “And away from this death-burdened, rotting, spoiled, sullied, exasperating, sinful earth but already looking toward the moon and Mars with plans for founding cities.” There he finds Elya in the hospital at last, dead.
reacties