In het Stedelijk Museum zag ik o.a. The Solemn Process en Humid Installation van de Roemeense kunstenaar Ana Lupas (1940). De grote werken, die deel uitmaken van de tentoonstelling On This Side of the River Elbe, moest ik begrijpen in de context van de ingrijpende veranderingen op het Roemeense platteland gedurende het communistische bewind na de Tweede Wereldoorlog. Aan The Solemn Process werkte Lupas zelfs meer dan veertig jaar, van 1964 tot 2008, en aan Humid Installation begon ze in 1966, maar het keerde telkens in een andere gedaante en onder een andere naam terug, tot 1991 aan toe. Als student, lees ik, bezocht ze regelmatig het etnografisch museum in haar woonplaats Cluj. Nee niet uit nostalgie. Uit interesse. Als kunstenaar speelt ze met oude volkskunst en eenvoudige materialen, maar ze geeft er een totaal nieuwe wending aan. Beide installaties zijn zelfs de neerslag van tijdelijke activistische performances. En ze zijn groot. Die grote schaal en tegelijk de vergankelijkheid maakt ze juist sterk. En vasthoudend is Lupas. Steeds schakelt ze de dorpelingen in. Dikwijls zijn het vrouwen.
Het Roemeense dorp was haar leermeester, zegt ze. Als kind bezocht ze het in de vakanties. Ze hield van de verhalen van haar grootvader, die er bisschop was. “It was there that she grasped the meaning and beauty of all things moving freely through space, the beauty of games, that she felt the beneficial energy which radiates from the elementary matters of life, captured by the agricultural rituals fulfilling precise functions.” (Ramona Novicov 2019) Gevoel voor het object en het materiaal, ontdekte ze, worden pas geopenbaard in de loop van een interactief proces met de dorpelingen, een vorm van langdurige participatie die verwijst naar oude rituelen. Beide genoemde installaties lijken ook het meest op oude liturgische praktijken. Gaan deze werken over vergankelijkheid, over de dingen en gebruiken die verdwijnen? Terwijl Lupa met de dorpelingen werkte, verhuisde de een na de ander naar de stad. Mechanisatie en modernisering maakten het werk op het land overbodig. Maar Ramona Novicov, bij wie ik te rade ga, meent dat Solemn Process nog niet ten einde is: “on the contrary, it is very much alive and is continuing its progress, in full possession of its long exercised capacity to suffuse with light and warmth even the most impenetrable spaces and interstices of the artistic universe.” Kijk, daar kan ik als planoloog wat mee.
Geef een reactie