Afgelopen weekend was ik in het Evoluon, Eindhoven, om de tentoonstelling ‘Retro Future’ te zien. Er wordt daar in Brabant teruggeblikt op het toekomstdenken van de afgelopen eeuw. “We dromen over het eeuwige leven, een paradijs op aarde, of een nachtmerrie waarin de wereld vergaat. Deze klassieke toekomstvisies zijn een inspiratie voor kunstenaars die met een verrassende mix van objecten, film en design een nieuw licht laten schijnen op de toekomst.” De tentoonstelling is nog te zien tot eind maart 2023. Er was veel aandacht voor de toekomst van het wonen, het werken, verkeer en communicatie en ontspanning, zij het dat de meeste getoonde objecten, foto’s en films technisch kunnen en industriële vormgeving benadrukten, bovendien waren ze alle Amerikaans, een enkele Sovjet daargelaten. Ook de geselecteerde toekomstvisies op steden – Frank Lloyd Wright’s Broadacre City, Buckminster Fuller’s Dome over Manhattan, Ron Herron’s Walking Cities, de gebroeders Das – waren vooral technologisch geïnspireerd, met een hoog sciencefiction-gehalte. Dat is uiteraard een keuze. We zijn ten slotte in Brainport. Maar ik voelde me er niet thuis. Dit past in Silicon Valley, niet Europa. Er was geen aandacht voor lopen, het lopen dat juist in de jaren zeventig zo sterk in opmars was. Waar was de samenleving, de krakers, de politiek, de filosofie, de kunsten, de letteren?
Zo miste ik Nieuw Babylon van Constant en dat is toch wel vreemd. Want de gedroomde stad van Constant is niet alleen Nederlands, maar verbindt zich met het boeiende denken van de Franse, Belgische en Duitse Situationisten dat na de oorlog sterk in opmars was en dat alle toekomstdenken in Europa op zijn kop zette. Weg met het Modernisme en zijn slaafse adoratie van de techniek. In hun ogen werd de hele wereld Dada, want dankzij automatisering zouden mensen niet meer hoeven te werken; ze zouden gaan spelen. Het labyrint was hun referentie. Dit op drift raken van de samenleving kwam neer op een ongekende bevrijding, mensen gingen lopen, dwalen, van eiland naar eiland bewegen, herinnering en onderbewustzijn hun werk laten doen, alles zonder vooropgezet plan. De stad bleek naakt, viel uiteen in fragmenten. In ‘Walkscapes’ (2017) beschrijft Francesco Careri dit wandelen van de Situationisten als een nieuwe esthetische praktijk. “Constructed wandering produces new territories to be explored, new spaces to be inhabited, new routes to be run.” Almere is erop geïnspireerd, want ontworpen in de jaren ’70 door zeventien twintigjarige stedenbouwkundigen. “To play means deliberately breaking the rules and inventing your own, to free creative activity from socio-cultural restrictions, to design aesthetic and revolutionary actions that undermine or elude social control.” Waarom zou je in de toekomst nog werken? Maar in Eindhoven ben je daarvoor aan het verkeerde adres. En in Almere ging men uiteindelijk braaf werken. In Amsterdam. Elke dag in de file.
Geef een reactie