Visionair

Midden in de rommelige stedendriehoek Leeuwarden-Heerenveen-Drachten, ingeklemd tussen drie snelwegen, liggen de ongerepte De Deelen. We komen uit de richting van Joure, waar het naar verbrande koffiebonen ruikt. Als we alle asfalt hebben overgestoken, landen we zachtjes op de zompige bodem van een stil veenmoeras. De meeste petgaten die we omzeilen zijn van recente datum. Erg nat is het hier overigens niet. Overal om ons heen horen we eenden en ganzen. Dit is er over van het uitgestrekte veenmoeras dat het Lage Midden van Fryslân ooit bedekte. Mark Raat is historicus en promoveert op vroeg-moderne landschapspolitiek in Fryslân. Vandaag is hij mijn wandelgast. Boeiend vertelt hij over Johan Vegelin (1690-1773), van wie hij uitgebreide correspondentie terugvond in de archieven. De betrokkenheid van de invloedrijke Friese grietman en gedeputeerde bij het landschap spreekt hem aan. Vegelin was bezorgd over de schade die grootschalige verveningen in het Lage Midden van Fryslân zouden aanrichten en eiste regelgeving. Wat Raat mist in de huidige politiek is een langetermijnvisie zoals Vegelin die had. In de verte turen we naar het torentje van Aldeboarn. Een smalle sloot scheidt het natuurgebied van het grasland. Daarna keren we om en wandelen in de richting van Gersloot en Tjalleberd.

Raat vertelt over veenoxidatie en hoe snel dat gaat. Door ontwatering ten behoeve van de landbouw zakt de bodem hier elk jaar met liefst een centimeter. Als er niet wordt ingegrepen zal er eind van de eeuw geen veen meer over zijn, dan is alles ingeklonken en door blootstelling aan de lucht geoxideerd. Slootwaterpeilen moeten omhoog. Het woord klimaatverandering vindt hij problematisch. Apocalyptische vergezichten maken de mensen alleen maar bang. Ga liever aan de slag met praktische uitdagingen. Thuis lees ik over de GLB-pilot in Aldeboarn-De Deelen. Gebiedscoöperatie Het Lege Midden oefent hier met wisselende waterstanden: hoger als het kan, lager als het moet. Alle boeren in deze 600 hectare grote polder doen mee. Ze krijgen compensatie in geval van inkomstenderving. Compensatie krijgen ze ook voor duurzaam slootbeheer; onbemest grasland; onbemeste graslandranden; grasland met rustperiode, extensief beweid grasland; periodes voor rust en beweiding grasland en geen bemesting voor de eerste snede. Stap voor stap gaat het waterpeil 30 centimeter omhoog. Aanvankelijk vreesden de boeren voor ‘te nat’, maar in 2022 – een erg droog jaar – bleek de peilverhoging juist een uitkomst. Muizenplagen bleven uit. Ik denk terug aan Vegelin. Die had duidelijk gewaarschuwd voor wat komen zou. Een visionaire man. Tot op heden heeft Raat geen portret van hem kunnen vinden.