Drie boeken over het probleem van onze tijd las ik de afgelopen weken. In The Second Mountain (2019) beschrijft de Amerikaan David Brooks ons egocentrische leven als de eerste en enige berg die wij, laat-moderne mensen, beklimmen: carrière maken, huis kopen, spullen aanschaffen, aanzien verwerven. Hij laat zien hoe leeg dit esthetische leven is. Wat we missen is zingeving, geraakt worden. In Resonance (2019) houdt de Duitser Hartmut Rosa ons voor hoe ons jachtige, al te dynamische leven ons ervan weerhoudt om een relatie aan te gaan met de wereld; doordat we zo gericht zijn op hulpbronnen – we willen rijker, gezonder, succesvoller, aantrekkelijker worden – resoneren niet meer met onze omgeving, nee we vervreemden, worden doof, reageren zelfs vijandig op onze omgeving. De Britse Noreena Hertz schrijft in The Lonely Century (2021) over onze groeiende eenzaamheid. Mensen voelen zich in de steek gelaten. Vooral jongeren voelen zich eenzaam. Volgens haar wekt dat nare, dodelijke gevoel grote maatschappelijke onvrede op, die zich uit in wantrouwen, woede en verongelijktheid. Hertz: “Loneliness kills.” Eenzaamheid, leegte en materialisme putten ons uit. Maar dat niet alleen, ze doen ook een aanslag op de wereld, de natuur, het klimaat. Als je alle drie boeken gelezen hebt, weet je dat je aan de slag moet, want zo kunnen we niet verder.
Maar hoe? Brooks raadt aan om weer bij elkaar te komen, duurzame relaties aan te gaan; hart en ziel moeten weer gaan spreken. Dat gaat volgens hem het beste op lokaal niveau. Rosa adviseert opzettelijke vertraging en afscheid nemen van snelheid en groei. Niet dat dit garanties biedt, want hij weet maar al te goed dat je resonantie niet kunt afdwingen. Wat we tenminste kunnen doen is niet meer domineren, onze wil opleggen, alles willen controleren. Hertz geeft tal van aanwijzingen hoe we weer verantwoordelijkheid kunnen nemen, met name in onze dagelijkse omgang met andere mensen simpelweg door onze smartphones weg te leggen, weer vragen te stellen en te gaan luisteren. Brooks gelooft in de tweede berg. Die moeten we bestijgen. Zo’n klim komt neer op een leven van diepe verbondenheid met anderen. “The revolution will be moral, or it will not be at all.” Bij Rosa lees ik dat het geen kwestie is van rechtvaardig herverdelen want dan gaat het nog steeds over het vergroten van de koek: “Not the reach, but the quality of our relationship to the world should become the measuring stick for political and individual action.” Maar hoe dan? Ik denk dat ik daarom loop, liefst samen met anderen, vaak met mensen die ik nog niet ken. Lopen wil zeggen: opzettelijk vertragen, de tijd nemen om te luisteren, niet meer domineren, verbondenheid voelen, hart en ziel laten spreken, contact met de omgeving herstellen, controle verliezen, loslaten. Zo ziet een duurzame wereld er dus uit.
Geef een reactie