Zonde

Over trilveen wandelen we vandaag. We zijn in Gronings Westerkwartier. De grond golft onder onze laarzen. Haar dochter, vertelt ze, is archeoloog. Die doet opgravingen in Groningen en Drenthe. Zelf is ze boerendochter die chemisch analyst werd, dus haar achtergrond is beta, maar archeologie vindt ze machtig mooi. Die verre geschiedenis van Noord-Nederland, al die mooie verhalen, alles wat verborgen ligt in dat eeuwenoude landschap. Ze hoopt dat het voor het nageslacht bewaard blijft. Maar ze heeft er een hard hoofd in. Als wandelaar ziet ze teveel. We praten over het Verdrag van Malta (1992) dat ook door Nederland werd ondertekend. Daarmee beloofden we onze bodemschatten beter te beschermen. Ze weet ervan. Of ik de podcast van Zembla al beluisterd heb. Dat heb ik niet. In twee delen, vertelt ze, schetst ‘De verloren schatten van Emmen‘ de recente vernietiging van een heel veld met prehistorische artefacten even ten zuiden van het Drentse Emmen. Na de wandeling besluit ik de podcast te beluisteren. Het betreft Oranjedorp. Het gaat om de bouw van een groot distributiecentrum. Meer dan dertig grondboringen zijn raak. Bezwaarmakers worden afgekocht. Wat moet ik zeggen?

Op een eerdere wandeling, deze zomer bij Zuidlaren, sprak ik met een betrokkene over Geopark De Hondsrug, het enige geopark dat Nederland rijk is. Destijds was ik nieuwsgierig naar de precieze begrenzing. In het noorden gaat het tot in de stad Groningen, maar in het zuiden omvat het geopark vrijwel het hele Zuidoost-Drenthe. Het Bargerveen, legde mijn wandelmaat mij uit, is het enige grote, levende stuk van het Bourtangermoeras dat Nederland nog telt; Oranjedorp ontstond toen het moeras vanuit het Oranjekanaal rond 1857 werd vergraven. Waar het veen nog aanwezig is, bestaat de kans dat archeologische vondsten worden gedaan. Immers, onder het veen zullen resten van prehistorische bewoning – als die er zijn – bewaard zijn gebleven. Op de archeologische beleidskaart van de gemeente Emmen is te zien tot waar de turfwinning ging. Ook wordt duidelijk dat uitgerekend in het veen het distributiecentrum aan de snelweg naar Duitsland verrijst. Het is aangemerkt als waarde 4: middelhoge of hoge verwachting. In 2008 werd de weg verbreed, waarna Emmen zijn industrieterrein Bargermeer tot aan de snelweg, pal achter Oranjedorp langs, verlengde. Het initiatief tot het 60.000 vierkante meter tellende distributiecentrum dateert van 2022. Op de Omgevingsvisie (2022) van de provincie wordt de verlenging geen strobreed in de weg gelegd. Ach, veengrond, wat moet je ermee. Hoezo Verdrag van Malta.