Gelezen in ‘Je moet je leven veranderen’ (2011) van Peter Sloterdijk:
Op 13 mei jongstleden sprak de Duitse filosoof Peter Sloterdijk in het Amsterdamse Felix Meritis over zijn nieuwste boek, ‘Je moet je leven veranderen.’ Eigenlijk betrof het een interview, met René ten Bos als interviewer. De zaal was uitverkocht. Het gesprek opende met een uiteenzetting van de filosoof over viruositeit waarbij de mens door oefening de techniek volledig leert beheersen, zoals Paganini het vioolspelen volledig beheerste. Ook refereerde Sloterdijk aan de circusartiest en citeerde daarbij een romanpersonage van Thomas Mann (‘Bekenntnisse des Hochstaplers Felix Krull’) die op slag in de ban raakte van een trapeze-artieste, ‘de dochter van de lucht’: ”een ernstige engel van de doldriestheid”. Inderdaad, de mens is een oefenmens en oefening gaat gepaard met steeds grotere lichtheid, met optimisme. Wij leven op ‘de planeet van de oefenenden’. “Vanuit het perspectief van een theorie van het oefenende leven moet daaraan worden toegevoegd dat die spelen diep zijn die vanuit de hoogte worden aangestuurd.” Het brengt Sloterdijk tot een uiteenzetting over verticaliteit, het verticale moment – het appèl – waardoor iemand ineens uitstijgt boven het niveau van geoefende virtuositeit. Het citaat van Rilke, ‘Je moet je leven veranderen’, komt dan goed van pas. “Grijp de gelegenheid aan om met een God te trainen!” Het deed me denken aan Johan Huizinga’s meesterwerk over de spelende mens: vrijwel alles wat wij doen is ernstig spel.
De avond eindigt met een vraag uit de zaal. Veranderen mensen hun gedrag niet vanzelf in het licht van de crisis? Sloterdijk meende van niet. Zelfs bij de ergste rampen zullen mensen de draad weer gewoon oppakken en doorgaan met hun dagelijkse oefeningen. Waarom? Omdat een ramp nooit erg genoeg kan zijn. Neem Fukushima. Is de ramp met de Japanse kerncentrale erg genoeg geweest? Nee. Stopten we met kernenergie na Tsjernobyl? Nee. Mensen reageren op rampen door extra beton te storten, meer staal te gebruiken, dieper te boren, kortom, door nog harder te oefenen. Alleen verticaliteit verandert mensen. Net als zijn boek eindigt de avond met ‘de absolute imperatief’: de alomvattende crisis. De wereldwijde catastrofe maakt iedereen duidelijk dat we zo niet meer verder kunnen gaan. Ze is de enige autoriteit die mag zeggen: ‘Je moet je leven veranderen!’ Maar wie hoort het en wie gaat het doen? Samenwerken is voor mensen het moeilijkste aldus Sloterdijk. Iedereen beschermt zich. “Alle geschiedenis is de geschiedenis van gevechten tussen immuunsystemen.” Slechts wanneer zich één groot co-immuniteitssysteem op aarde vormt kunnen we de wereld redden. Geen communisme, maar co-immunisme. Alle sociale verbanden zijn co-immuniteitssystemen. Open steden zijn dat ook. “Ze eist dat we alle vroegere onderscheidingen tussen het eigene en het vreemde achter ons laten.” Er zit niets anders op, aldus Sloterdijk, dan “zich door dagelijkse oefeningen de goede gewoonten van gemeenschappelijk overleven eigen te maken.”
Geef een reactie