Droomoorden

Gelezen in ‘Dromen van Cocagne’ (1997) van Herman Pleij:

B+B, het landschapsarchitectenbureau aan de Keizersgracht, begon erover in een intrigerende presentatie over de Sloterplas voor de komende architectuurbiennale. Ineens viel mijn oog op een boek in De Slegte dat gaat over Cocagne, het laatmiddeleeuse paradijs. Ik kocht het direct. "Wat is er heerlijker dan wegdromen over een land dat bestaat uit louter voedsel? Een land waar vissen zich geroosterd aan je voeten werpen, waar rivierbeddingen gevuld zijn met de heerlijkste wijnen en waar het altijd mooi weer is?" Zo’n tekst op het omslag kun je niet laten liggen. En het mooie is: Cocagne bestaat helemaal niet, heeft nooit bestaan, is een denkbeeldige geografische aanduiding van een verzonnen land.

Intrigerende tekst. Ik lees: "De vlucht naar paradijs, gouden tijd, Cocagne dan wel Luilekkerland is elke cultuur en tijd eigen. Steeds geven droomoorden antwoorden op de particuliere verlangens en idealen die de scheppers ervan in beweging zetten. Dat kan ook in de huidige wereld nog aanleiding geven tot bizarre uitwassen. Onder de Palestijnse martelaren en hun familieleden die in Israel verantwoordelijk zijn voor zelfmoordaanslagen, heerst het vurig beleden geloof dat de daders zonder omwegen of voorbehoud in het moslimparadijs zullen belanden. ‘Daar eet mijn vader nu bananen en appels,’ zegt een vijfjarig zoontje over zijn geexplodeerde vader. (…) Naast gouden tijden en gelukzalige eilanden zou reeds de Griekse oudheid een eigen Cocagne hebben gekend." Sterker nog zijn de banden met het moslimparadijs, aldus Pleij, "dat vanaf de kruistochten niet meer weg te denken valt uit berichten over het hiernamaals, liefdestuinen en kruidenhofjes."

Wie dacht dat het visioen van Luilekkerland uit ons westerse geheugen was gegrift, heeft het mis. Op het eind van het dikke boek komt de actualiteit pas werkelijk om de hoek kijken: "Cocagne is nu aan te treffen in een bonte verzameling vakantieoorden en supermarkten, die elk gewenst Cocagne op maat leveren." Zo is het. Maar het is wel een verlies. Zou de westerse mens daarom zo ontevreden zijn?