Theo Mulder stuurde me een dun boekje toe. Hij weet dat ik door Noord Nederland loop om studie te doen naar het gezonde landschap. Mulder is eigenaar van Mulder Agro in het Friese Kollumerzwaag en was organisator van o.a. de kruiwagenmars naar Den Haag (12 oktober 2022). We ontmoetten elkaar in Burgum. Op de website las ik dat zijn bedrijf streeft naar een beter bodemleven. Het boekje heet ‘Bodemgezondheid’ en bevat een opstel van Frits Gouwe, huisarts (1898-1962), alweer uit 1948. Het voorwoord is van Herman Wijffels, en Theo Mulder schreef een nawoord. De druk die Mulder mij toestuurde is van voorjaar 2022. Gouwe legt een link tussen menselijke gezondheid en bodemgezondheid. Hij maakt zich zorgen. Het aantal sporenelementen in de bodem neemt snel af, met grote gevolgen voor de voedingswaarde. Oorzaak: het gebruik van kunstmest op grote schaal. Geen wonder dat mensen ziek worden. Landbouw kun je niet reduceren tot een zuiver chemisch proces van stikstof, fosfaat en kalium. Fascinerend trouwens hoe een huisarts via ziektebeelden als gevolg van verkeerde voeding bij de gezondheid van de bodem uitkomt. En de waarschuwing van hem is alweer 75 jaar oud!
Nu, driekwart eeuw later, acht Mulder de tijd rijp voor een echte transitie. Klimaatverandering en grondstoffentekorten dwingen ons ertoe. En gelukkig, schrijft hij, is de bodem vergevingsgezind. “Met regeneratieve herstellende landbouw ontdekken we hoe landbouwgrond zich naar jaren van uitbuiting weer kan herstellen.” Hoe? Door de bodem te voeden met gesteentemeel en organisch materiaal, maar ook door aanpassing naar een jaar-ronde vruchtwisseling bij akkerbouw. Maar dat veronderstelt wel dat de boer weer contact krijgt met het bodemleven; want die wezenlijke verbinding is verloren gegaan. En hoe vreemd het ook klinkt, bij ons heeft voeding steeds minder waarde gekregen. “Als het op is, halen we even nieuw in de winkel.” Ook wij moeten dus veranderen. En wat schrijft Wijffels? Onder de kop ‘Wij zijn aardlingen’ noteert hij dat naast gedragsverandering ook een actieve ruimtelijke ordening nodig is. “Met beleid op ruimtelijke ordening kun je voorkomen dat goede landbouwgronden in speculatieve handen komen voor onder meer stadsuitbreiding.” Bij speculatie stijgen namelijk de grondprijzen en wordt regeneratieve landbouw, die nu eenmaal extensief is, onmogelijk. “We moeten terug naar een leven dat is gebaseerd op de oorspronkelijke circulaire principes.” Dat is niet minder dan een beschavingsproject. Interessant boekje.
Geef een reactie