We spraken af op het Marktplein van Dokkum. Om op tijd te zijn had ik een overnachting in een logement in het noordelijk gelegen Friese stadje geboekt. Mijn kamer grensde aan het plein en vanuit mijn raam keek ik op een rokende fontein die het marktplein sierde. Zo kon ik hem niet missen. Daan Bultje is directeur van Healthy Ageing Network Noord-Nederland. We zouden die dag samen gaan lopen langs de terpen ten noorden van Dokkum. Onderwerp van gesprek: alle inspanningen in Noord-Nederland om gezond oud worden te stimuleren. Bultje wachtte op me bij de fontein. Het nieuw vormgegeven marktplein waar we hadden afgesproken bleek op een zeer oude terp te liggen. De omringende bebouwing is bescheiden, het plein zelf oogt daardoor groot; in een hoek staat de oude Bonifatiuskerk, maar ook die oogt klein. Het raadhuis ligt elders. Dit plein is geen klassiek middelpunt van een oud Fries stadje, ook al lopen alle omringende straten steil naar beneden. Tot voor kort, las ik, fungeerde de ruimte nog als parkeerterrein, maar in 2018 zijn de meeste parkeervakken verwijderd. Ter gelegenheid van Leeuwarden Culturele Hoofdstad werd hier een ijsfontein geplaatst en het plein zelf opnieuw ingericht door Alle Hosper. Dat is goed gelukt. Toch kloppen de maten niet.
Eenmaal terug in Amsterdam, ging ik op onderzoek uit. Voor de auto’s werd het plein als beestenmarkt gebruikt, maar ook dat bleek niet de oorspronkelijke functie. Ooit was het een kerkhof, en nadat vanaf 1830 lijken niet langer midden in de stad mochten worden begraven, veranderde het in de ‘markt’, waar koeien en schapen werden verhandeld. Dat verklaart de vreemde vorm. Maar nu komt het: voordat de ijsfontein werd geplaatst en de markt heringericht, deden archeologen van MUG in 2017 graafwerk ten behoeve van een om te leiden rioolbuis. Markt en omliggende straten zijn namelijk beschermd archeologisch Rijksmonument: vanaf de 8e eeuw heeft hier een kerk gestaan, en vanaf de 11e eeuw zelfs een tweede kerk – een abdijkerk. Beide werden in de 16e eeuw afgebroken en met het vrijkomende materiaal is de huidige Bonifatiuskerk gebouwd. Nog mooier: de 6.000 botresten die de archeologen opgroeven werden op 27 mei 2021 door de inwoners van Dokkum eervol herbegraven. Daartoe maakten ze een knekelgraf; ga maar kijken op de begraafplaats van het Zuiderbolwerk. Daar ligt ook een ‘schuddekistje’ met de overblijfselen van een vrouw met veel lichamelijke gebreken. Ze moet belangrijk zijn geweest, want bij het hergebruik van haar graf werden haar resten opnieuw in het kleine kistje begraven. Waar ik met Bultje die ochtend had afgesproken was dus niet een willekeurige plek. En we zouden nog vele begraafplaatsen op terpen passeren. Plek en pad gaven het ons gesprek over gezond oud worden een heel bijzondere lading.
Geef een reactie