Gezien in Venetië op 31 juli 2014:
De Nederlandse architect Rem Koolhaas (70) is de curator van de Internationale Architectuur Biënnale van Venetië 2014. Thema: ‘fundamentals’. In plaats van toparchitectuur, toont Koolhaas achttien elementen die architectuur sinds mensenheugenis bepalen: de vloer, het dak, de muur, de corridor, het balkon, de wc, de lift, het raam, de trap, de hellingbaan, de haard, enzovoort. Zijn stelling is dat elk van deze elementen een historische ontwikkeling heeft doorgemaakt die in de afgelopen honderd jaar door het Modernisme zodanig zijn gestroomlijnd dat ze nu vooral langs lijnen van veiligheid en comfort industrieel worden vormgegeven. De volgende stap laat zich raden: de architectuur van de toekomst zal nog steeds door al deze elementen worden bepaald. Zijn tentoonstelling – verwijzend naar Siegfried Giedion’s ‘Mechanisation Takes Command’ (1945) – ervoer ik als een regelrechte IKEA; per type liggen de bouwelementen in de ruimte helder geordend, als consumptieartikelen in schappen uitgestald. Maar waar is de architectuur gebleven? Sterarchitecten ontbreken in deze tentoonstelling. Voor hen lijkt deze biënnale een regelrechte affront. Ik zag ze dan ook niet, de architecten, deze zomer. Hun rol lijkt uitgespeeld. In die zin is het een dappere biënnale.
Met de architecten zijn echter ook de mensen van het toneel verdwenen. Van iets maatschappelijks in deze biënnale zie ik geen enkel spoor. Ook het thema duurzaamheid ontbreekt totaal. Maatschappelijke thema’s, ze zijn aan Koolhaas kennelijk niet besteed. Nu het crisis is, trekt de architect zich terug op eigen terrein. Uiteraard, ook dat is een statement. In zijn scan van het hedendaagse Italië, in het Arsenaal, zag ik meer dan genoeg aanleiding om als architect een maatschappelijke positie te betrekken. Zeker als de zorgelijke toestand in Italië model staat voor de situatie waarin wij volgens de curator allen verkeren – in verval, met onwaarschijnlijk veel architecten, nog altijd met potentie, maar bovenal met een wankel democratisch bestuur. Echter, Koolhaas laat het na. Ik zag een biënnale vol bouwmaterialen en ik moest denken aan de uitspraak van Juan Clos, voorzitter van UN-Habitat: nooit eerder was het zo goedkoop om te bouwen. Afschrijvingstermijnen voor vastgoed naderen het nulpunt. Voor weinig geld kunnen we in vijf jaar tijd hele steden uit de grond trekken, om ze na tien jaar weer kosteloos op te ruimen of te laten vervallen. De installatie van Wolfgang Tillmann – ‘Elements of Architecture’ – maakte dit afdoende duidelijk. Waar is schoonheid? Waarom erfgoed beschermen? Na het bezoek aan ‘Monditalia’ verliet ik gedesillusioneerd het biënnaleterrein.
Geef een reactie