New York 1881. Hoofdpersoon Martin is negen jaar oud. De zoon van sigarenboer Dressler verandert iets aan de etalage van de winkel van zijn vader en de omzet stijgt. Hij ziet het, heeft een droom, ontwikkelt een visie. Vijf jaar later vindt hij zijn eerste baantje in het Vanderlyn Hotel op de hoek van Broadway. Hij wordt liftboy. Zo’n hotel met zijn moderne liften zet zijn onbegrensde fantasie in werking: “the sense of a great, elaborate structure, a system of order, a well-planned machine that drew all these people to itself and carried them up and down in iron cages and arranged them in private rooms.” Schrijver van de roman ‘Martin Dressler. The Tale of an American Dreamer’ (1996) is Steven Millhauser. Als geen ander kan hij zich verplaatsen in de dromerige jongen die opgroeit op het eind van de negentiende eeuw in een van de snelst groeiende steden op aarde, New York, en die daar ondernemer zal worden. “It was as if, having acknowledged the dream-nature of his life in the Vanderlyn Hotel, he was able to sink wholly into the dream without any fretful hankering to wake up.” In de hele roman zal Dressler niet meer wakker worden. Hij wordt een groot ondernemer, trouwt, bouwt een imperium. Zijn dromen weet hij te realiseren, totdat ze zo groot zijn dat ze zijn ondergang inluiden. Dat is de Grand Cosmo, een reusachtig hotel en uitgaansgebied zoals Las Vegas ze later zou bouwen. Maar dat is pas helemaal op het eind van deze met een Pulitzer Prize onderscheiden roman.
Het dynamische, opwindende New York verschijnt overal in de tekst en wordt telkens met liefde, sferisch, nee ronduit filmisch beschreven. De stadsplattegrond verandert razendsnel. Het is allemaal kort na de aanleg van Central Park. Rondom de reusachtige vlakte in het noorden schiet de jonge bebouwing ongeordend de hoogte in, maar niets wijst nog op een dichtbebouwd, met wolkenkrabbers overladen Manhattan. Sterker, de extreme hoogbouw wordt juist uitgevonden. En de jonge ondernemer ziet er aanleiding in om te dromen: “The department store and the hotel were little cities within the city, but they were also experimental cities, cities in advance of the city, for they represented in different forms the thrust toward vertical community that seemed to Martin the great fact of the modern city.” Het stalen frame van de nieuwste hoogbouw belooft een volstrekt andere manier van grootstedelijk leven, “and Martin imagined great structures hundreds of stories high, each a city in itself, rising across the land.” Martin blijkt achteraf niet minder dan een helderziende. Succes is zijn deel, althans buiten de liefde gerekend. De vraag is alleen waarom hij zich op het eind zo vergaloppeert. Mij wordt dat niet geheel duidelijk. Alles verliest hij. Dit is wat de lezer als verklaring wordt aangereikt: “And if in the end he had dreamed the wrong dream, the dream that others didn’t wish to enter, then that was the way of dreams, it was only to be expected, he had no desire to have dreamt otherwise.” Punt. Ontroerend is het wel. Ik heb het boek met veel plezier gelezen.
Geef een reactie