Europese stad

Gelezen in De Gids nr. 3, 2014:

Tot nu toe is de betekenis van de stad in het Europa-debat sterk onderbelicht gebleven, nee vrijwel genegeerd. Dat stelt Ed Taverne, emeritus-hoogleraar architectuurgeschiedenis aan de Rijksuniversiteit Groningen, in een artikel in De Gids. Het artikel verscheen omstreeks de Europese verkiezingen in mei. Taverne’s stelling gaat nog verder, hij meent dat historici, architecten en sociologen zelfs hun vertrouwen in de stad hebben opgezegd en op dit moment vooral debatteren over het einde van de Europese stad. De Europese stad, dat is volgens Taverne "de stad opgevat als een esthetisch bedacht, compact ensemble, rijk aan historische verwijzingen naar de opkomst van een burgerlijke samenleving." Voor zijn stelling dat dit idee wordt losgelaten refereert hij aan het globaliseringsdebat enerzijds, met zijn gevoel van vervreemding door de alomtegenwoordigheid van het stedelijke op het platteland, en anderzijds ook aan de rellen en opstanden in de voorsteden van Londen, Stockholm en Parijs. Taverne: "Voor velen lijkt met het vuur van de straatbarricades, maar vooral met de onmacht en radeloosheid van de autoriteiten, ook de idee van de Europese stad als uniek model van samenleving definitief in rook te zijn opgegaan."

Volgens Taverne is er nog maar één argument over om te blijven geloven in het bestaansrecht van de Europese stad. Steden – zeker de Europese – zijn beter in staat problemen op te lossen dan staten of unies. Dat doen ze vooral lokaal, samen met hun burgers. Daarmee treedt Taverne in de voetsporen van filosofen en geografen als Benjamin Barber, Ed Glaeser, Richard Florida en Jeb Brugman. Niet verrassend dus, maar wel hoopgevend. Steden, aldus Taverne, zijn broedplaatsen voor creatieven, innovatieplatforms voor bedrijven en emancipatiemachines voor kansarmen tegelijkertijd. De EU zou het unieke concept van de Europese stad veel sterker moeten omarmen en promoten. Het meest iconische gebouw dat volgens de architectuurhistoricus Taverne deze boodschap uitstraalt is de Beurs van Berlage op het Amsterdamse Damrak. Taverne: Het gebouw, verwijzend met zijn campanile naar de middeleeuwse Italiaanse stadstaten, staat in het economisch-financiële hart van de stad en verheerlijkt “de rijke geschiedenis van Amsterdam als vrije koopmansstad.” Het wijst handelaren op subtiele wijze op de idylle van een samenleving zonder geld. Mooi om te weten nu Nederland voorzitter zal zijn van de EU in 2016.